26 kwietnia 1984 roku indonezyjskie siły specjalne zamordowały Arnolda Apa, zachodniopapuaskiego muzyka i antropologa pozostającego do dziś jednym z symboli przebudzenia kulturalnego w Papui Zachodniej. Arnold Ap jest jednym z setek tysięcy Zachodnich Papuasów, którzy ponieśli śmierć i trwałe okaleczenia od czasu gdy administracja Indonezji wkroczyła do Papui Zachodniej, zachodniej części Nowej Gwinei, rozpoczynając trwający do dzisiaj, okres zaboru tych ziem.
W kwietniu 1969 roku Arnold Ap, wziął udział w demonstracji Zachodnich Papuasów w Jayapurze, którzy przybyli pod lokal, w którym mieszkał Ortiz Sanz, wysłannik ONZ do Indonezji i Zachodniej Nowej Gwinei. Zgromadzeni domagali się przeprowadzenia referendum zgodnie z regułą „jeden człowieka, jeden głos”, w której mieszkańcy terytorium samodzielnie zadecydują, czy chcą być częścią Indonezji, czy utworzą niepodległe państwo. Zachodni Papuasi zostali zignorowani, a ich ziemie po sfingowanym przez indonezyjskie służby plebiscycie przekazano pod administrację Indonezji.
W latach 1970. Arnold Ap zaangażował się w zachowanie tożsamości papuaskiej na polu kultury. Jako antropolog został kustoszem Uniwersytetu Cenderawasih, nawiązawszy jednocześnie współpracę z etnomuzykologiem Samą Kapisą zainaugurował działalność folkowych grup muzycznych, najpierw Manyori, a następnie Mambesak. Arnold Ap i jego współpracownicy zbierali tradycyjne, powoli zapominane pieśni, początkowo z regionu Biak/Numfor, a później z wielu innych regionów kulturowych Papui Zachodniej. Zespół Mambesak występujący przy akompaniamencie tradycyjnych bębnów tifa i ukalele, stał się znany nie tylko wśród Papuasów, ale w całej Indonezji.
Arnold Ap, a także jego współpracownicy, tacy jak Sam Kapisa czy Eduard „Eddy” Mofu swoją działalnością przeciwstawiali się uniformizacji i tworzyli pomost porozumienia między różnymi regionami etnicznymi Papui Zachodniej, której przedstawiciele i wyraziciele w muzyce Mambesak odnajdywali wspólne melanezyjskie dziedzictwo Papui Zachodniej, odmienne od żywiołu jawajskiego, sundajskiego czy wschodnioindonezyjskiego. Wobec tego Mambesak przyczyniał się do podtrzymania i rewitalizacji zachodniopapuaskiego nacjonalizmu. Pieśni intonowane przez Mambesak wywoływały tęsknotę za ojczystą ziemią i pobudzały sentyment do rdzennej kultury, a ta w połowie XX wieku zdawała się ustępować przed przemocą symboliczną, a potem fizyczną, jakie przyniosły ze sobą kolonializmy holenderskie, indonezyjskie.
Członkowie zespołu Mambesak znaleźli się pod lupą indonezyjskich sił bezpieczeństwa. Byli aresztowani i przesłuchiwani. Z końcem listopada 1983 roku ten sam los spotkał Arnolda Apa, a kilka miesięcy później jego kuzyna Eduarda Mofu. Ten ostatni mógł wyjść z więzienia, ale wierny tradycji pokrewieństwa, pozostał przy swym członku rodziny. W kwietniu obydwoje zamordowani zostali przez indonezyjskie siły specjalne Kopassus; ciało Arnolda Apa znalezione zostało na plaży.
John Kraar, członek indonezyjskich, mobilnych brygad policji (Brimob), który zdezerterował i sam opuścił Papuę Zachodnią, trafiając do obozu dla uchodźców w Vanimo, zeznał później, że Arnold Ap był traktowany przez indonezyjskie służby jako osoba szczególnie niebezpieczna ze względu na grę w Mambesak. Chciano go skazać na karę śmierci lub dożywocie, lecz nie udało się znaleźć żadnych formalnych podstaw umożliwiających uzyskanie takiego wyroku w sądzie. Wobec tego użyto sił specjalnych do dokonania pozasądowej egzekucji.
Po śmierci Arnolda Apa, członek Mambesak, Constantinopel Ruhukail napisał i rozesłał pięciostronicowy esej na okoliczność śmierci lidera zespołu. Ruhukail podkreślił w nim, że reakcja państwa na projekt Arnolda Apa ujawniła jego granice w stosunku do własnego rządowego projektu kulturalnego. Prace Apa były najwyraźniej zgodne z linią indonezyjskiego rządu dążącego do inwentaryzacji prowincjonalnej kultury w kierunku zunifikowanej kultury narodowej, ale motywacje obu stron nie były zbieżne. Repertuar Mambesaku został kulturowo ograniczony do pieśni i tańców uważanych za tradycyjne i pochodzące z wewnątrz Papui Zachodniej. Ograniczony charakter repertuaru wyobrażał pewną ciągłość kulturową i wynosił na piedestał nadrzędność zachodniopapuaskiej kultury jako alternatywnej tożsamości. To ostatnie było zaś nie do pogodzenia z indonezyjską ideologią narodową uosabianą przez pięć zasad „Pancasila”.
Zamordowanie Arnolda Apa i Eduarda Mofu, zbiegło się w czasie z wybuchem powstania w Jayapurze. W oczekiwaniu na narodziny czwartego syna, żona zamordowanego antropologa i muzyka Corrie Ap, wraz z trzema synami zbiegła przez granicę do Papui-Nowej Gwinei, uzyskując ostatecznie azyl w Królestwie Niderlandów. Oridek Ap, Raki Ap i Erisham Ap do dnia dzisiejszego kultywują muzyczne tradycje swojego ojca i pozostają aktywnymi uczestnikami ruchu niepodległościowego Papui Zachodniej. Oridek Ap był w Polsce w 2009 i 2015 roku. Erisham Ap pojawił się w Polsce w roku 2015 i 2019, w drugim przypadku towarzyszył mu Raki Ap. W 2015 roku Oridek Ap i Erisham Ap patronowali inauguracji polskiego oddziału kampanii na rzecz niepodległości Papui Zachodniej — Free West Papua Campaign Poland.
Opracowanie: Damian Żuchowski Dla Wolnemedia.net i Free West Papua Campaign Poland
LATARNIK PAPUASKI – TOM IV – (SIERPIEŃ – GRUDZIEŃ 2023)
SPIS TREŚCI
TEMATY NUMERU Echa 22. Szczytu Melanesian Spearhead Group (MSG) w Port Villa
MSG Nie Nadalo Rownych Praw ULMWP Od Szczytu w Port Villa do I Kongresu w Jayapurze
STRACIA ZBROJNE I ZBRODNIE
Szef Dystryktu Kramomongga Ginie z Ręki Urzędników. Kontrowersyjna Akcja Indonezyjskich Służb i 5 Ofiar Śmiertelnych w Regencji Fakfak Dystrykt Dekai: 5 Papuaskich Nastolatków Zginęło w Wybuchu Miny Podłożonej przez Indonezyjskich Żołnierzy 17-Letni Wity Unue – Śmiertelna Ofiara Tortur i Brutalności Indonezyjskich Żołnierzy Indonezyjscy Żołnierze Zabili 5 Bojowników TPN-PB i Poćwiartowali Ich Ciała Indonezyjska Armia Zaatakowała Posterunek Matoa. Zginęło 3 Bojowników TPN-PB Mina Ciężko Zraniła 10-Letnią Uczennicę Starcia w Intan Jaya TPN-PB w Ofensywie: Ludzie Giną w Regencji Puncak Zabójstwa i Przypadki Śmiertelne w Puncak Jaya Walki i Starcia w Regencji Nduga Konfrontacja Zbrojna w Dystrykcie Aifat Timur w Regencji Maybrat Strzelanina w Dystrykcie Aifat Selatan w Regencji Maybrat Atak TPN-PB na Kopalnię w Regencji Yahukimo. Zginęło 13 Górników Walki w Pobliżu Ziem Legendarnego Ludu
ŁAMANIE PRAW CZŁOWIEKA, WOLNOSC SLOWA, WIEŹNIOWIE POLITYCZNI
Film o Losach Zachodniopapuaskich Uchodźców Ukazanych z Perspektywy Dzieci Indonezyjskie Służby Zakłóciły Rocznicowe Wydarzenia Komitetu Narodowego Papui Zachodniej (KNPB) 75. Rocznica Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ w Papui Zachodniej Indonezyjski Pastor Staje w Obronie Zachodnich Papuasów Papuaska Młodzież Pobita na Wyspie Bali Victor Yeimo Odzyskał Wolność 62. Rocznica Porozumienia z Nowego Jorku KNPB Timika: Walka Ludu Papuaskiego nie jest Motywowana Nienawiścią Benny Wenda o Śmierci Dwóch Papuaskich Kobiet Benny Giay Napisał List Otwarty w Sprawie Philipa Merthensa Nalot Indonezyskiej Armii na Kościół KINGMI w Regencji Nduga Zapomniana Tragedia Mappi Postawa Policji w Regencji Tambrauw Przykładem Łamania Demokratycznego Prawa do Protestu w Papui Zachodniej (Nota z 2023 Roku)
KĄCIK DYPLOMATYCZNY Spotkania Dyplomatyczne IPWP oraz ILWP: „Wezwanie ONZ do wizyty w Papui Zachodniej” Matthew Wale Zdegustowany Rejteradą i Milczeniem Premiera Wysp Salomona na Temat Papui Zachodniej Podczas Zgromadzenia Ogólnego ONZ
PRAWO DO ZIEMI, TRADYCYJNE PRAWA, OCHRONA SRODOWISKA, PODZIAL PROWINCJI Fiasko Specjalnej Autonomii: Indonezyjskie Władze Odmawiają Akredytacji Niewygodnych Urzędników MRP Echa Polityki Podziału Papui na Nowe Prowincje i Regencje: Zabór Tradycyjnych Ziem Plemiennych na Rzecz Administracji W Obronie Tradycyjnych Ziem Plemiennych Sąd Administracyjny w Jayapurze Odrzucił Pozew Członków Ludu Awyu Incydent o Potencjalne Konfliktu Międzyplemiennego Światowy Dzień Ludów Tubylczych: Lasy Papui nie Należą do Indonezji Masowa Uprawa Cukru Zagrożeniem dla Lasów oraz Rdzennych Społeczności w Papui Zachodniej Walhi Papua Odrzuca Oświadczenie Indonezyjskiego Minisra ds. Inwestycji w Sprawie Niklu w Papui Zachodniej
INFORMACJE Z POLSKI I ZAGRANICY
1 Grudzień 2023 Roku – Dzień Podniesienia Flagi Papui Zachodniej „Papuasi Domagają się Niepodległości” – Audycja o Papui Zachodniej w „Podróży bez Paszportu” Damian Żuchowski: „W Poszukiwaniu Niepodległości Papui Zachodniej” – Artykuł Opublikowany na Łamach Dzikiego Życia. Rafał Szymborski o Książce Dotyczącej Michaela Rockefellera
KWESTIA JAKOBA SKRZYPSKIEGO – POLSKIEGO WIEŹNIA POLITYCZNEGO W INDONEZJI
„Jakób Skrzypski na Warunkowym Zwolnieniu w Indonezji, Musi Składać Meldunki na Posterunku” – Oficjalna Wiadomość od Prawnik Latify Anum Siregar i Dziennikarza Theo Kelena z „Tabloid Jubi” Co Robili Polscy Dyplomaci w Indonezji Tuż Przed Zmianą Statusu Jakóba Skrzypskiego? Piąta Rocznica Uwięzienia Jakóba Skrzypskiego w Cieniu Wielkiej Promocji Kultury Indonezyjskiej na Pomorzu Przypomnienie: Kim jest Jakób Skrzypski?
ODESZLI Śmierć Lukasa Enembe Odeszła Zuzana Crystalia Grapion
ARTYKULY Kelly Kwalik – Śmierc Generala Selpius Bobii: „Dlaczego Swiat Ignoruje Kwestię Papui Zachodniej”? KNPB Timika: Walka Ludu Papuaskiego nie jest Motywowana Nienawiścią
CZYM JEST LATARNIK PAPUASKI?
Latarnik Papuaski to niekomercyjna, bezpłatna publikacja, której celem jest dostarczenie rzetelnej informacji na temat wysiłku zachodniopapuaskiego społeczeństwa i organizacji niepodległościowych z Papui Zachodniej, a także propagowanie dokonań zachodniopapuaskich twórców: dziennikarzy, publicystów, filozofów, społeczników, a także ludzi kultury, tradycji, nauki i etyki.
Publikując artykuły i wiadomości dotyczące sytuacji w Papui Zachodniej i jej długiej drogi do odzyskania praw do niepodległości doświadczyliśmy wielu utrudnień, zarówno ze strony sektora prywatnego, jak i utrudnień prasowych w Polsce. Od wielu miesięcy największy globalny portal społecznościowy (FB) uniemożliwia zamieszczanie bezpośrednich linków do dwóch polskojęzycznych stron poświęconych Papui Zachodniej (Serwis Krew Papuasów i strona FWPC Poland na platformie WordPress).
Do tego między kwietniem a lipcem 2022 roku portal WolneMedia, który od kilkunastu lat zamieszczał premierowo wszystkie artykuły i wiadomości dotyczące Papui Zachodniej na głównej stronie, został poddany niekonstytucyjnej cenzurze prewencyjnej w Polsce, przez co średnio ok. 55% potencjalnych czytelników tej witryny nie mogło jej otworzyć bez zastosowania środków omijających „częściową blokadę dostępu do blokowanych stron” (VPN).
Wychodząc naprzeciwko utrudnieniom i przeszkodom pojawiającym się w szeroko rozumianym otoczeniu powołaliśmy do życia periodyczny biuletyn informacyjny, którego zadaniem jest gromadzenie i prezentowanie w jednym miejscu ważniejszych wydarzeń społecznych, politycznych i kulturowych w Papui Zachodniej. To tak naprawdę zbiór artykułów, publikacji i komentarzy naszego autorstwa lub opracowanych przez nas, pojawiających się na przestrzeni mijającego okresu. Te rozwiązanie ma tę zaletę, iż gromadzi i archiwizuje wszystko w jednym miejscu w wygodnym do odczytu pliku PDF, który może być odtwarzany na różnych nośnikach.
W przestrzeni prasowej i medialnej od jesieni 2023 roku, pojawiają się publikacje i odezwy, mogące dezorientować zewnętrznego odbiorcę, co do aktualnego stanu reprezentacji zachodniopapuaskiego ruchu niepodległościowego. Po pobieżnej analizie publikacji w języku indonezyjskim i angielskim, zauważymy, że funkcjonują w przestrzeni publicznej dwa osobne ośrodki twierdzące, że stanowią faktyczną reprezentację Zjednoczonego Ruchu Wyzwolenia Papui Zachodniej (ULMWP). Przypominamy, że ULMWP to parasolowa organizacja niepodległościowych, społecznych i tradycyjnych środowisk walczących o przywrócenie prawa do samostanowienia Papui Zachodniej, która w latach 1960. zajęta i spacyfikowana została przez administrację indonezyjską. Od momentu powstania, w 2014 roku, organizacja, zwalczana przez Indonezję, acz uznawana przez wszystkie państwa melanezyjskie, zachowywała wewnętrzną jedność.
W drugiej połowie 2023 roku, z jednolitej struktury, wyodrębniły się dwa ośrodki, twierdzące, że to one stanowią legalną reprezentację Zjednoczonego Ruchu Wyzwolenia Papui Zachodniej. Pierwszy, zwany tutaj dla ułatwienia „Komitetem z Port Villa”, twierdzi, że został legalnie ustanowiony w sierpniu w Port Villa, stolicy Vanuatu, podczas II Szczytu liderów ULMWP. Drugi, zwany dla uproszczenia „Komitetem z Jayapury”, ustanowiony został pod koniec listopada 2023 roku podczas pierwszego kongresu ULMWP w Jayapurze, jak twierdzili jego uczestnicy i inicjatorzy, w następstwie wadliwej procedury szczytu w Port Villa, a także społecznego niezadowolenia z pierwszych posunięć obranego w ten sposób przedstawicielstwa.
Zadaniem tego artykułu jest z jednej strony uporządkowanie chronologii wydarzeń i deklaracji, jakie pojawiły się w tym kontekście, z drugiej przybliżenie czytelnikowi polskojęzycznemu, kontekstu i możliwych konsekwencji utrzymywania się tego stanu rzeczy.
Pełna treść artykułu ukaże się jeszcze w IV numerze Latarnika Papuaskiego (sierpień – grudzień 2023)
W 1955 roku przyszedł na świat w Timice, w dolinie rzeki Jila (Lembah Jila) chłopiec. Pochodził z ludu Amungme, więc dorastał na górskich obszarach, gdzie eksploatację górniczą prowadziła kompania PT Freeport Indonesia. Tak jak większość chłopców z Papui zachodniej ukończył szkołę podstawową. Była to szkoła (Sekolah Dasar) w Dystrykcie Agimuga. Następnie kontynuował naukę w szkole średniej (Sekolah Menengah Pertama) w Kokonau, ale tego etapu kształcenia nigdy nie dokończył.
Potem w 1973 roku wstąpił do Niższej Szkoły Nauczycielskiej obecnie znanej, jako Katolicka Fundacja Kształcenia i Edukacji Taruma Bakti Waena Jayapura (Yayasan Pendidikan dan Persekolahan Katolik Taruma Bakti Waena Jayapura). Ukończył tę szkołę w 1974 roku. Z początkiem stycznia 1975 roku powrócił do Dystryktu Agimuga i kształcił się w Wyższej Szkole Nauczycielskiej (Sekolah Guru Atas). Tam stał się nauczycielem i pracował w takim charakterze jeden rok.
W grudniu 1976 r. wstąpił do Kwatery Głównej Victoria Waris w Regencji Keerom (Markas Besar Victoria Waris Kabupaten Keerom), gdzie mieścił Gabinet Władz Rewolucyjnych 1 lipca 1971, pod przewodnictwem Setha Yapheta Rukorema i Jacoba Prai’a (Kabinet Pemerintah Revolusioner 1 Juli 1971). Od tego momentu żył jako partyzant, walcząc w dżungli przez dziesiątki lat. Niejednokrotnie nawet przez 5 miesięcy wraz ze swymi podkomendnymi przemierzał pieszo obszary od Wameny, po Ilagę, aż po swe rodowe ziemie (Amungsa) w Timice. W Kwaterze Głównej (Mabes Vitoria Waris) został mianowany Zastępcą Głównodowodzącego Oddziału Nemangkawi Timika (Wakil Panglima Komandan Daerah Perang III Nemangkawi Timika). Tę funkcję pełnił w latach 1975-1979 i ona ugruntowała jego pozycję, jako bojownika wolnej Papui. W owym okresie utworzono 7 kolejnych Regionalnych Komand Obronnych (Komando Daerah Pertahanan-KODAP) i tak w roku 1980 został Głównodowodzącym (Panglima) KODAP III Nemangkawi Timika i funkcję tą pełnił do 2007 r. kiedy to został Głównodowodzącym Armii Narodowego Wyzwolenia Papui Zachodniej (Panglima Tentara Pembebsan Nasional Papua Barat Organisasi Papua Merdeka).
W roku 1977 Indonezyjskie Siły Zbrojne prowadziły dużą interwencję militarną w Dystrykcie Agimuga, aż po głębie tradycyjnych ziem plemiennych Amungme. W tym samym roku rozpoczęto interwencję militarną w Jayawijaya oraz innych obszarach górskiego centrum wyspy (Pegunungan Tengah) w ramach Operacji Koteka. Od tego momentu walka niepodległościowa stała się niezwykle ciężka. Zginęło wielu Zachodnich Papuasów, dużo rdzennych mieszkańców zbiegło do lasów, często ginąc z głodu, zimna, wyczerpania i chorób.
W takich realiach nie można było milczeć i pozostawać biernym, dlatego Kelly Kwalik zaangażował się w akcje czynnego oporu, wymierzone w indonezyjskich żołnierzy oraz PT Freeport. Przykładem tego była słynna akcja przecięcia rury transportującej kopalniany urobek z Grasberg w Tembagapurze do Porsite. Aktem wielkiej odwagi było wysłanie w trybie urzędowym listu do indonezyjskich dowódców, gdzie zaproponował czas i miejsce konfrontacji, aby oszczędzić ofiary po stronie cywilnej. List został odrzucony, więc liczba ofiar po stronie papuaskich cywili nie malała.
Jego imię zyskało sławę na poziomie narodowym i internacjonalnym, kiedy to wziął za zakładników Grupę Ekspedycyjną Lorentz 95 w Mapenduma w 1996 roku. Grupa ta była złożona z naukowców Bilogical Center Club Universitas Nasional Jakarta oraz badaczy Emmanuel College Cambridge University. Jako zakładnicy spędzili oni w lesie 6 miesięcy. Akcja ta miała ukazać światu problem Papui Zachodniej, która cieszyła się niepodległością tylko 19 dni (01.12.1961 – 19.12.1961).
Sylwetkę Kwalika poznano poprzez świadectwa uwolnionych badaczy, zawartych w książce pt: „130 dni w pułapce w Mapeduma” („130 terperangkap di Mapeduma”, Pustaka Sinar Harapan, 1997). Autorami byli Roy Rizal i Nina Pane Arimbi Sarawasti. Złożyli oni świadectwo realiów ich egzystencji w tajemnej siedzibie TPN-PB OPM. Opowieść Niny Arimbi zawiera szczegółowy opis postaci Kwalika, jego unikalnego charakteru. Są to nie tylko opisy pełnego godności i budzącego grozę generała, ale również opisy dotyczące anegdot, czy jego specyficznego poczucia humoru.
Po wzięciu zakładników w 2009 roku stał się oczywistym celem dla indonezyjskich sił zbrojnych. Przypisywano mu odpowiedzialność za wiele aktów przemocy, zwłaszcza na obszarach objętych koncesjami wydobywczymi PT Freeport Indonesia. Kontrowersje wokół niego nieustannie narastały. W 2002 roku ostrzelanych zostało dwóch nauczycieli, którzy byli obywatelami USA. Kelly Kwalik nie wziął jednak na siebie odpowiedzialności za ten incydent i odrzucił oskarżenia.
Następnie w lipcu 2009 roku doszło do ostrzelania obywatela Australii oraz kilku innych cywilów, również na terenach operacji wydobywczych PT Freeport Indonesia. W celu wyjaśnienia tego incydentu spotkał się z nim osobiście Dowódca Policji (Kapolda Papua) Irjen FX Bagus Ekodanto. Wnioski płynące z tego spotkania wskazywały, że Kelly Kwalik mówił prawdę, niemniej jednak podczas seminarium organizowanego przez Komitet Narodowy Młodzieży Indonezyjskiej (Komite Nasional Pemuda Indonesia — KNPI) wysoki rangą dowódca wojskowy (Pangdam XII Cenderawasih) ukazał go, jako winowajcę tego zdarzenia. Strzelanina na tych obszarach miała jeszcze miejsce w październiku 2009 roku.
W środę 16 grudnia 2009 roku o godzinie 03.00 czasu miejscowego Kwalik został trafiony czterema kulami wystrzelonymi przez funkcjonariuszy jednostki specjalnej Densus 88. Tego dnia był on w bardzo słabej kondycji, po trwającym wiele miesięcy procesie leczenia. Został zaskoczony w chacie, w której towarzyszyło mu kilku krewnych. Wspólne spotkanie z nimi odbywało się w związku z nadchodzącymi Świętami Bożego Narodzenia. Tak zginął Naczelny Dowódca Armii Wyzwolenia Papui Zachodniej (Panglima TPN-PB OPM). Jego śmierć zarysowała bolesną ranę w łonie społeczeństwa zachodniopapuaskiego. Radosny dzwon, mający obwieszczać Boże Narodzenie stał się dzwonem śmierci wielkiego i szanowanego przywódcy, uważanego za humanistę, nieustraszonego bojownika na ziemi Papui.
Biskup Diecezji Timika – Jayapura, Philip Saklil, nad zwłokami wyrecytował następujące słowa: „Przezwyciężył niedogodności życia w dżungli, łącznie z górskim zimnym powietrzem. Nie przeżył swego życia w kilkugwiazdkowych hotelach” (cytat za gazetą „Tempo”, 22.12.2009 r.). Zgodnie ze słowami Biskupa Philipa Saklila Kwalik ponad 30 lat konsekwentnie przeciwstawiał się niesprawiedliwości i kradzieży przyrodzonych praw ludu Papui Zachodniej.
Dla ludu papuaskiego jego śmierć ponownie wyrzeźbiła motyw „memoria passionis” (pamięć udręki) w świadomości zbiorowej. Był zawsze blisko ludzi młodych, zaangażowanych w walkę wyzwoleńczą. Wypowiedział niegdyś słowa modlitwy w towarzystwie pewnego młodego aktywisty niepodległościowego. Jej słowa wprowadził w przestrzeń otaczającej natury cicho i spokojnie. Wspomniany aktywista zapamiętał ją i zapisał jej słowa. Oto one: „Przez 34 lata przetrwałem w lesie deszczowym, wspinałem się na wzgórza, przekraczałem doliny rzek, bagna i jeziora, stąpałem po wybrzeżach. Upał prażył moją skórę, a wytrzymałem też zimno i mróz, pochodzący z ośnieżonych szczytów. A wszystko to w imię odwiecznego dziedzictwa — oto jest jedyny motyw: zachować sprawiedliwość, prawdę, miłość i pokój na ziemi mych przodków. Teraz krzyczę i wznoszę modlitwy, zanim wydam ostatnie tchnienie. Boże mój, pod Twą władzą jest całe złoto, miedź, ropa, gaz, ryby, wszystkie zwierzęta i rośliny, które uczyniły tę ziemię tak bogatą! Przywróć nam nasze prawo do samostanowienia! Oto mieszkańcy tej ziemi potrzebują tej jednej rzeczy, a wszystkie inne te bogactwa nie są konieczne! Daj, proszę, innym mieszkańcom świata wszystko, czego pragną i czego będą pragnęli w przyszłości, ale przywróć nam prawo samostanowienia!”.
Niechaj ta modlitwa zostanie wysłuchana przez inne narody i władze Zjednoczonej Republiki Indonezji, aby zapanował pokój na ziemi Papui. Szczęśliwej drogi bojowniku o sprawiedliwość! Żegnaj Panie Generale! Niech Twój duch na zawsze spoczywa w Pokoju!
Kim on jest? Jak kształtuje się przyszłość Papui po jego śmierci? Jak rzecz się ma z przewodnimi wartościami, o jakie walczył? Czy stanowi inspirację dla kolejnych kontynuatorów tej walki?
On jest Keletus Kualalok Kelly Kwalik! Lud Papui Zachodniej wzywa go imionami Pan Generał Kelly Kwalik (Umeki Kwalik).
Tłumaczenie: Rafał Szymborski Zdjęcie: Free Papua Movement () Źródła oryginalne: „Saputulisan”, KNPB Wilayah Almasuh, Bob Jhonsten Elasotagam Artykuł ukazał się m.in na: WolneMedia.net, „Latarnik Papuaski”, „Krew Papuasów”
Pastor Benny Giay jako moderator i przedstawiciel kościołów w Indonezyjskiej prowincja Papua wysyłał list otwarty do Egianusa Kogoyi, dowódcy Regionalnego Komanda Obronnego III Ndugama działającego w ramach Armii Narodowego Wyzwolenia Papui Zachodniej (KODAP III Ndugama – Derakma TPN-PB OPM). Pastor przytacza w kontekście konfliktu związanego z przetrzymywaniem zakładnika, nowozelandzkiego pilota, Philipa Maxa Merthensa kilka istotnych punktów, zredagowanych i przedstawionych przez Tabloid Jubi.
TREŚĆ LISTU OTWARTEGO
Zwracamy się do Pana Egianusa Kogoyi, aby pomógł nam zrealizować rzecznictwo w ścieżce negocjacyjnej, mającej na celu uwolnienie nowozelandzkiego pilota. Nasza propozycja ma istotny cel, jakim jest zapobieżenie „pełzającemu ludobójstwu”, które bezustannie jest przedmiotem naszych rozważań.
Jesteśmy poinformowani o tle przetrzymywania tego zakładnika. Oto jego istotne komponenty:
1. Cierpienie ludu Papui Zachodniej, doświadczane od lat 1960. aż po czasy współczesne, które skłoniło Pana Egianusa Kogoyę do wstąpienia na ścieżkę partyzanckiej walki zbrojnej.
2. Tysiące członków ludu Nduga, żyjących jako wewnętrzni uchodźcy od grudnia 2018 roku.
3. Wściekłość ludu Nduga wobec faktu zmasakrowania 4 jego przedstawicieli przez funkcjonariuszy Sił Zbrojnych Republiki Indonezji(TNI) w sierpniu 2022 roku.
4. Eksodus uchodźców z ludu Nduga po wzięciu za zakładnika pilota lini Susi Air.
5. Podział Prowincji Papua dokonany bez zgody Izby Reprezentantów Ludu Papui (MRP – Majelis Rakyat Papua) oraz Rady Przedstawicieli Ludu Papui (DPRP – Dewan Perwakilan Rakyat Papua), co wiązało się z przybyciem kilku milionów pracowników i rozwojem infrastrukturalnym, rozwojem instytucji bezpieczeństwa oraz instytucji religijnych. Na te zmiany rdzenni Papuasi nie wyrazili zgody.
6. Aresztowanie Lukasa Enembe oraz Victora Yeimo, który został wtrącony do więzienia, gdzie borykał się z ciężką chorobą.
Z naszych obserwacji realiów życia politycznego w Papui wynika, że w ciągu ostatnich 4 lat bardzo wyraźnie uwidocznił się problem okupacji Papui przez indonezyjski aparat bezpieczeństwa. Wyraźnie widać jak zintegrowane siły indonezyjskiego wojska i policji (TNI/Polri) ograniczają przestrzeń swobód demokratycznych, brutalnie ingerując w życie lokalnego społeczeństwa.
Już w październiku 2019 roku mogliśmy wyczytać z oświadczenia Ministra Spraw Wewnętrznych (Mendagri), że wszelkie decyzje polityczne stanowią niejako staranną egzekucję inżynierii społecznej Indonezyjskiej Agencji Wywiadowczej (BIN – Badan Intelejen Negara). Wszelkie przejawy rozwoju infrastrukturalnego, czy społecznego są pod kontrolą instytucji reprezentujących resort siłowy.
Popatrzmy na ostre spory, toczące się w ostatnich 2-3 latach, których podstawą jest rasizm i militaryzacja:
1. Przemówienie Przewodniczącego Partii Demokratycznej Indonezji – Walka (PDIP – Partai Demokrasi Indonesia Perjuangan) w połowie lipca 2022 roku. Poruszało ono kwestię genetycznego programu zmiany czarnego koloru skóry Papuasów na kolor „kawy z mlekiem”.
2. Propozycja programowa dawnego szefa BIN, Hendropriyono, aby 2,5 miliona Papuasów przesiedlić do Północnego Sulawesi (Sulut), a na ich miejsce do Papui przenieść 2,5 mln mieszkańców Manado.
Te wszystkie problemy, jakim stawiamy czoła, są związane z propozycją, jaką składamy Panu Egianusowi Kogoyi oraz którą kierujemy pod adresem społeczności międzynarodowej.
Chodzi o to, aby tłem oczekiwanych negocjacji stała się suma doświadczeń historycznych Organizacji Wolnej Papui (OPM – Organisasi Papua Merdeka):
1. Historia dwóch obywateli Belgii, wziętych w charakterze zakładników w czerwcu 2001 roku w Ilaga (Stolica Regencji Puncak) i uwolnionych w sierpniu 2001, co odbyło się bez ofiar wśród ludności cywilnej, dzięki temu, że mediacja Titusa Muriba uchroniła ją od interwencji militarnej.
2. Doświadczenia z Mapnduma ze stycznia 1996 roku, kiedy to kilka miesięcy po wzięciu zakładników przez OPM indonezyjskie siły bezpieczeństwa dokonały ataku na bojowników, posługując się śmigłowcem z logiem Międzynarodowego Czerwonego Krzyża (Palang Merah Internasional) i otworzyły ogień z broni maszynowej.
Zwracamy się do społeczności międzynarodowej, aby naciskała wszelkimi możliwymi sposobami na Indonezyjskie władze realizujące politykę ludobójstwa w zwolnionym tempie, bowiem władze świadomie podsycają zachodniopapuaski nacjonalizm na następujące sposoby:
1. Władze Indonezji świadomie nie rozwiązały tego konfliktu, którego dzieje sięgają już 60 lat (za jego początek uznajemy 01.05.1963, kiedy to miała miejsce siłowa integracja Papui Zachodniej ze Zjednoczoną Republiką Indonezji). Podłożem tego konfliktu jest rasizm i dyskryminacja, jakie spotykają rdzennych Papuasów ze strony władz Zjednoczonej Republiki Indonezji (Negara Kesatuan Republik Indonesia — NKRI) w wielu sferach życia społecznego.
2. Skandaliczna praktyka sprzedaży broni i amunicji dla OPM. Resort bezpieczeństwa celowo zezwala na praktyki sprzedaży broni dla OPM, aby mieć uzasadnienie do utrzymywania trwałej hegemonii zintegrowanych sił TNI/Polri, jako wykorzeniających separatyzm i utrzymujących integralność terytorialną NKRI.
3. Wzięcie za zakładnika pilota linii Susi Air sprawiło, że strona indonezyjska już kilka dni po tym zajściu arbitralnie wycofała się z negocjacji w ramach „Pauzy humanitarnej”, która została podpisana w listopadzie 2022 roku, aby zażegnać konflikt w Papui Zachodniej, który jak wspominamy, liczy już sobie 60 lat.
„Pauza humanitarna” została ratyfikowana przez MRP oraz Indonezyjską Komisję Praw Człowieka (KOMNAS HAM RI). Spotkania w ramach kreowania przestrzeni negocjacyjnej rozpoczęły się 15 czerwca 2022 r. i angażowały one władze Indonezji, ponieważ reprezentowała je KOMNAS HAM RI. Jednakże indonezyjski rząd wycofał się z zawartych uzgodnień w dniu 9 lutego 2023 t. Pamiętajmy, że dnia 4 lutego 2023 r. włączyli się w nie wysocy rangą przedstawiciele aparatu bezpieczeństwa.
Nasz list zawiera przekonanie, że Papuasi, żyjący w ramach Zjednoczonej Republiki Indonezji doświadczają podobnego losu, jak rdzenni mieszkańcy Ameryki Północnej, czy Australii, skolonizowani przez Europejczyków. Śmiało możemy pokusić się o stwierdzenie, że ludobójstwo w zwolnionym tempie dokonuje się etapami i bezustannie postępuje.
Oto jest nasze oświadczenie i przedmiot naszych trosk.
Dziękujemy.
Pastor Benny Giay – moderator negocjacji ze strony Rady Kościołów Papui (Dewan Gereja Papua).
Autorstwo: Benny Giay Tłumaczenie: Rafał Szymborski Zdjęcie z prywatnych zasobów Benny’ego Giaya Tytuł oryginalny: „Surat Gembala kepada Tuan Egianus Kogeya” Źródło: WolneMedia.net, krewpapuasow.wordpress.com
Zjednoczony Ruch Wyzwolenia Papui Zachodniej (ULMWP) – parasolowa organizacja różnych przedstawicielstw politycznych, społecznych i kulturalnych z Papui Zachodniej – od momentu swojego powstania w 2014 roku konsekwentnie zabiega o nadanie statusu pełnego członka w międzyrządowej organizacji państw Melanezji — Melanesian Spearhead Group (MSG).
Papua Zachodnia jakkolwiek nie ma statusu niepodległego państwa, po tym jak w przededniu dekolonizacji w latach 1960. została najechana i anektowana przez Indonezję, to jednak korzystając z precedensu nadania pełnego członkostwa w MSG, jakim cieszy się przedstawicielstwo Kanaków z Nowej Kaledonii (terytorium formalnie należącego do Francji), poszukuje podobnego rozpoznania „słusznych żądań ludu papuaskiego”. Jednym z pierwotnych celów powołania MSG było zresztą wspieranie procesu dekolonizacyjnego na Pacyfiku, toteż zabiegi środowisk zachodniopapuaskich nie mogłyby być lepiej zaadresowane.
Wiele wskazywało na to, że 2023 rok może się okazać przełomowy dla ULMWP. Nadzieje wzrosły w lutym, po tym jak nowy premier Fidżi, kraju którego poprzedni sterowniczy wydawał się sceptyczny wobec starań Zachodnich Papuasów, spotkał się z Benny Wendą, Tymczasowym Prezydentem i przewodniczącym ULMWP i zapowiedział wsparcie dla wysiłków organizacji. Stiveni Rabuka w imieniu narodu Fidżi nie tylko gościł delegację z kraju Gwiazdy Porannej, ale też przyjął niepodległościową flagę Papui Zachodniej, którą indonezyjskie władze zwalczają i uważają za symbol „wypowiedzenia posłuszeństwa Dżakarcie”.
Wiosna i lato 2023 roku upływało więc w takt wzrastających nadziei na rozpoznanie celów i starań niepodległościowej organizacji. Idei tej od lat przychylni są przedstawiciele społeczeństw obywatelskich i kościelnych na Pacyfiku. Liczne spotkania, jakie odbyły się w tym czasie na Vanuatu i Wyspach Salomona, potwierdziły tę tendencję. W przestrzeni publicznej wybrzmiały również wymowne oświadczenia byłych premierów Vanuatu, Baraka Sope i Joe Natumana, którzy sprzyjając koncepcji włączenia ULMWP w skład MSG, wyrazili dezaprobatę wobec historycznego błędu, jakim było nadanie Indonezji statusu „członka stowarzyszonego” w Melanesian Spearhead Group.
22. Szczyt Przywódców Melanesian Spearhead Group (MSG) w Port Villa, stolicy Vanuatu, zaplanowany początkowo na lipiec, przeniesiony został na koniec sierpnia. Delegacja Papui Zachodniej obecna na miejscu, w lipcu wzięła udział w Siódmym Festiwalu Sztuki i Kultury Melanezji.
WIECE POPARCIA W PAPUI ZACHODNIEJ DLA NADANIA ULMWP PEŁNEGO STATUSU W MELANESIAN SPEARHEAD GROUP (MSG)
W lipcu i sierpniu 2023 roku w całej Papui Zachodniej zorganizowano wiele protestów, wieców, demonstracji, a także spotkań modlitewnych wyrażających poparcie dla nadania ULMWP pełnego członkostwa w Melanesian Spearhead Group (MSG). Papuasi demonstrowali w wielu regionach: od Sorong po Merauke, nie wyłączywszy z tego stołecznej Jayapury (Port Numbay), obszarów górskich i wyspy Yapen.
Do najliczniejszych frekwencyjnie wieców od lipca dochodziło w górskim obszarze tradycyjnym Lapago, w regionie Wameny. Demonstracja w tym obszarze odbyła się również 22 sierpnia, przededniu spotkania przywódców MSG w Port Villa. W jej trakcie tysiące ludzi wypełniło pola Sinapuk Wamena w dystrykcie Jayawiyaya (prowincja Pegunungan Papua – Papua Górska). Demonstranci – jak poinformował serwis „Głos Papui” – przybyli z szeregu wcześniej ustalonych punktów zgromadzeń: z rynków Potikelek, Sinakma, Honelama, Museima, Pikhe, Jibama i Wesaput. W jednej lokalizacji spotkanie organizacyjne rdzennych mieszkańców zostało rozwiązane przez zintegrowane siły indonezyjskiego wojska i policji.
Na polach Sinapuk Wamena, jednym z głównych mówców był Dano Tabuni, regionalny wykonawca programu ULMWP. W trakcie wygłoszonego przemówienia politycznego zauważył on, że obecność Indonezji na łonie MSG w jakiejkolwiek randze nie reprezentuje narodu papuaskiego.
„Dzisiaj, 22 sierpnia 2023 roku, Papuasi w regionie Lapago oficjalnie przyjęli własne stanowisko polityczne, wspierając Papuę Zachodnią w jej celu uzyskania statusu pełnoprawnego członka w MSG. Tak więc my, Papuasi, od Sorong po Merauke, stanowczo odrzucamy obecność Indonezji w MSG, niereprezentującej ludności Papui Zachodniej. Indonezja nie reprezentuje ludu Papui od Sorong po Merauke, ponieważ Papua Zachodnia z różnych punktów widzenia stanowi odrębny naród, którego nie można łączyć z Indonezją; jest ona narodem kolonialnym i opresyjnym dla mieszkańców Papui Zachodniej” – tłumaczył Dano Tabuni.
W dalszej części wystąpienia koordynator akcji obrazowo porównał status Papui przymusowo przyłączonej do Indonezji, do dziecka mieszkającego w domu ojczyma. Nadszedł jednak czas, aby „Papua Zachodnia przygotowała się do powrotu, do głównego domu Melanezyjczyków, do honai Melanesian Spearhead Group”. Dano Tabuni wskazał, że „te dziecko już dorosło”, że zna ono swoich biologicznych rodziców i rodzinę: Papua Zachodnia natychmiast zjednoczy się zatem z dużą rodziną melanezyjską, aby wzajemnie się o siebie troszczyć.
„Papuasi są gotowi dołączyć do wielkiego honai. Przez dziesięciolecia mieszkaliśmy z naszymi przybranymi rodzicami. Dziś jesteśmy gotowi wrócić do naszego prawdziwego domu i rodziny, czyli Melanezji. My Papuasi, nie reprezentujemy rasy malajskiej, nie jesteśmy Indonezyjczykami. Naród papuaski to odrębny naród, który nie ma jeszcze rządu. Teraz mamy jednak rząd: ULMWP jest gotowy wziąć odpowiedzialność za losy narodu papuaskiego” – deklamował głośno Dano Tabuni.
Jego zdaniem mieszkańcy Papui są gotowi na to, by samemu decydować o sobie: „Jesteśmy gotowi poprowadzić nasz własny kraj. […] Jesteśmy wykształceni. Jesteśmy już mądrzy. Jesteśmy tacy sami, jak inni ludzie na tym świecie. Indonezja przez dziesięciolecia nie przewodziła Papuasom, nie kształciła Papuasów. Teraz my, Papuasi, jesteśmy gotowi utworzyć własne państwo i samorządność. Obecny rząd na Ziemi Papui [rząd indonezyjski], to złodzieje, ciemiężyciele, najeźdźcy, mordercy i rabusie bogactwa naturalnego Papui”.
Na polach Sinapuk Wamena odczytano również czteropunktowe oświadczenie:
„1. My, Papuasi w pełni popieramy Tymczasowy Rząd ULMWP, tak aby stał się pełnoprawnym członkiem MSG reprezentującym naród papuaski, od Sorong do Merauke.
2. My, mieszkańcy Papui Zachodniej, stanowczo oświadczamy, że Zjednoczone Państwo Republiki Indonezji (NKRI) w MSG nie reprezentuje ludu i narodu Papui, od Sorong po Merauke.
3. My, mieszkańcy Papui Zachodniej, od Sorong po Merauke, oświadczamy, że ULMWP jest oficjalnym organem politycznym, który prawnie reprezentuje ludność Papui Zachodniej, która jest gotowa zostać pełnoprawnymi członkami MSG.
4. Popieramy i uznajemy ULMWP, zwany dalej Tymczasowym Rządem Papui Zachodniej, który jest gotowy do wzięcia udziału w szczycie MSG lub Szczycie Liderów MSG, by na forum tym reprezentować naród papuaski, od Sorong po Merauke, który odbędzie się w Port Villa, w Vanuatu”.
22. Szczyt Liderów MSG, jak wspomnieliśmy opóźniony o miesiąc, odbył się ostatecznie w dniach 23-24 sierpień 2023 roku. W jego trakcie poruszono szereg zagadnień dotyczących współpracy gospodarczej, bezpieczeństwa regionalnego, zmian klimatycznych, ochrony środowiska, energetyki jądrowej i praw człowieka.
Naturalną koleją rzeczy podjęto również kwestie zaktualizowania statusu ULMWP w MSG. Matai Seremiah, wicepremier, minister spraw zagranicznych, współpracy międzynarodowej i handlu zagranicznego Vanuatu w przededniu szczytu potwierdził, że kwestia ULMWP będzie odgrywała ważną rolę w porządku obrad szczytu MSG. Premier Alatoi Ishmael Kalsakau wypowiadał się w tym samym tonie: „wniosek ULMWP o nadanie pełnoprawnego członkostwa będzie dla przywódców MSG najwyższym priorytetem”.
Entuzjastyczne przyjęcie, z jakim spotkała się delegacja zachodniopapuaska, napływające deklaracje ze strony kluczowych przedstawicieli społecznych i politycznych w Melanezji: to wszystko nastrajało pozytywnie Benny’ego Wendę, przewodniczącego ULMWP. „Jestem naprawdę pewien […] cały świat patrzy i jest to sprawdzian dla przywódców (MSG), czy uratują Papuę Zachodnią” – to cytat z wypowiedzi B. Wendy przywołany przez Kelvina Anthony’ego, korespondenta relacjonującego przebieg szczytu dla Radia New Zealand. Wszystkie oddziały ULMWP, w tym Rada Kościołów Papui Zachodniej oraz wodzowie plemienni, przybyli do Port Villa. „Nie możemy doczekać się momentu kiedy zostaniemy pełnoprawnym członkiem MSG” – powiedział lider ULMWP. Jego uwagę przykuła mobilizacja strony indonezyjskiej, która z okazji szczytu wykazała się „nietypową” obecnością, przysyłając do Port Villa delegację składającą się z około 15 osób. Personalne wzmożenie ze strony Dżakarty można było odczytywać jako lęk, jak również jako próbę wywarcia nacisku na forum, którego Indonezja nie posiada jakkolwiek głosu równoważnego z pełnymi członkami MSG, ale wciąż cieszy się niepoślednim statusem „członka stowarzyszonego”.
Decyzje w sprawie polityki MSG zapadają w zamkniętym gronie: Papui-Nowej Gwinei, Fidżi, Wysp Salomona, Vanuatu i sojuszu partii politycznych FLNKS, reprezentujących niepodległościową frakcję Kanaków z Nowej Kaledonii. Przed rozstrzygającymi decyzjami odbyły się również dyskusje, panele i przemówienia, w których uczestniczyli obserwatorzy i członkowie pośredni afiliowani przy MSG.
Gdy głos zabrał Benny Wenda, indonezyjska delegacja postanowiła zademonstrować pokazową dezaprobatę wobec ULMWP. W nagraniu, które pojawiło się w sieci internetowej jeszcze przed zakończeniem szczytu, można było zobaczyć wielkie poruszenie indonezyjskich dyplomatów, którzy uczestnicząc w melanezyjskiej naradzie, powstali i opuścili salę zgromadzenia. Gest delegatury z kraju Garudy został odczytany przez niektóre środowiska na Oceanii, jako obraźliwy i naznaczony brakiem zrozumienia kultury melanezyjskiej. Naruszenie etykiety zgromadzenia melanezyjskiego – świętego miejsca spotkań — powinno więc osłabić wszelkie roszczenia Indonezji w materii określania kierunków politycznych w tej części Oceanii. Czy tak jednak się stało? Wysłuchajmy wyjaśnień przedstawicieli państwa indonezyjskiego.
„Ta decyzja jest nierozerwalnie związana ze stanowczym stanowiskiem indonezyjskiej delegacji na szczyt MSG, pod przewodnictwem Pahala Mansury, wiceministra spraw zagranicznych. Delegacja ta odrzuciła niewłaściwe wykorzystanie MSG dla celów propagandy ULMWP” – to wytłumaczenie przekazane dziennikarzom przez Abdula Kadira Djealaniego, dyrektora generalnego ds. Azji, Pacyfiku i Afryki w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Indonezji (26.08.2023). Zdaniem Kadira „delegacja indonezyjska podjęła kroki typowe w świecie dyplomacji, aby wyrazić swe odrzucenie, także poprzez opuszczenie sali, fałszywej narracji ULMWP na temat sytuacji w Papui”. Dyrektor przy indonezyjskim MSZ sugerował, że była to bezpośrednia odpowiedź na „usprawiedliwianie aktów przemocy popełnianych przez powiązanie z [ULMWP] grupy, które dopuściły się różnych przestępstw, takich jak branie zakładników, palenie szkół, czy zabijanie rdzennych Papuasów”.
Korespondencyjne stanowisko do powyższego wygłosił również Teuku Faizasyah, rzecznik indonezyjskiego MSZ: „Indonezja nie może zaakceptować tego, że ktoś, kto powinien być odpowiedzialny za akty przemocy zbrojnej, w tym porwania, otrzymuje możliwość wypowiadania się na tym szanownym forum” (24.08.2023). Wskazał on również, że przedstawiciele Republiki Indonezji, pod przewodnictwem Pahala Mansury, opuszczając zgromadzenie MSG wykazali się typowym gestem stosowanym w świecie dyplomacji. W innych krajach, takich choćby jak Stany Zjednoczone, dyplomaci indonezyjscy „również często opuszczają salę, gdy ich przeciwnicy polityczni przemawiają na forach międzynarodowych”.
NEGATYWNA DECYZJA MELANESIAN SPEARHEAD GROUP (MSG) W SPRAWIE WNIOSKU O NADANIE PEŁNEGO CZŁONKOSTWA DLA ZJEDNOCZONEGO RUCHU WYZWOLENIA PAPUI ZACHODNIEJ (ULMWP)
Oczekiwane decyzje na szczycie MSG zapadły w gronie Ishmaela Kalsakau (premier Vanuatu), Stiveniego Rabuki (premier Fidżi), Manasseha Sogavare (premier Wysp Salomona), Jamesa Marape (premier Papui-Nowej Gwinei) oraz Victora Tutugoro, reprezentującego FLNKS, byłego przewodniczącego tej organizacji z Nowej Kaledonii.
Ishmael Kalsakau, podsumowując decyzje podjęte podczas 22. Szczytu Liderów MSG, okrzyknął sierpniowe spotkanie w Port Villa „najbardziej pamiętnym i udanym”. Optymizm ten był podyktowany podpisaniem dwóch deklaracji, opisywanych przez niektórych jako „długo oczekiwane”, a przez innych „jako przełomowe”.
Jednym z ratyfikowanych porozumień była Deklaracje z Udane, której podłożem jest wola „zaradzenia kryzysowi klimatycznemu”. Zawiera ona również wezwanie do narodów, aby te nie zrzucały do środowiska Oceanu Spokojnego, potencjalnie niebezpiecznej, skażonej wody (w nawiązaniu do zrzutów wody magazynowanej po katastrofie w Fukushimie).
Druga z podpisanych umów to Deklaracja Efate. Zakłada ona budowanie relacji na wzajemnym szacunku, współpracy i przyjaźni, celem wspierania regionalnych inicjatyw w zakresie bezpieczeństwa oraz zaspakajania potrzeb krajów melanezyjskich.
Entuzjazm związany z podpisaniem obu porozumień, zdawał się przykrywać milczenie związane z rozstrzygnięciami dotyczącymi statusu ULMWP w MSG. Początkowo nie podano na ten temat żadnych bieżących informacji, a przywódcy krajów melanezyjskich, pomimo wcześniejszych zapowiedzi związanych z konferencją prasową unikali kontaktu z mediami, za wyjątkiem okazji do zrobienia sobie zdjęcia. Ostatecznie w piątek 25 sierpnia 2023 roku, przywódcy MSG opublikowali komunikat końcowy, w którym stwierdzili, że ULMWP nie spełnia „istniejących kryteriów” i że MSG nie może osiągnąć „konsensusu” w tej kwestii. Indagowany James Marape, premier Papui-Nowej Gwinei, wyraził niejasną deklarację przekazania sprawy na Forum Wysp Pacyfiku (PIF), które obok krajów z Melanezji grupuje również państwa z Polinezji i Mikronezji.
Trzynastopunktowe oświadczenie z 25 sierpnia zawiera jednak bardziej problematyczne wątki niż chciałby to wyrazić Marape; toteż, jak wolno nam sugerować, swoisty medialny unik przywódców MSG miał bardziej niewygodne tło.
Wśród punktów zawartych w oświadczeniu przywódców MSG znalazły się następujące stwierdzenia:
1. ULMWP nie spełnia wytycznych porozumienia MSG z 2018 roku w sprawie warunków wstępnych wymaganych do pełnego członkostwa w MSG.
2. Prośba o pełne członkostwo ULMWP w MSG nie może zostać rozpatrzona pozytywnie, ponieważ członkowie MSG nie osiągnęli konsensusu na tym polu.
3. Przywódcy MSG nałożyli swoiste moratorium na wnioski dotyczące aplikacji do MSG na okres najbliższego roku i przekazały mandat Sekretariatowi MSG obligujący go do udoskonalenia wytycznych przyszłych prac tym zakresie. Stanowisko te oznacza, że na przestrzeni najbliższego roku, ULMWP nie będzie mogło ponowić wniosku o przystąpienie do MSG.
4. Forum MSG podjęło decyzję o udzieleniu mandatu Sekretariatowi MSG na rzecz zbudowania bliższej i strategicznej współpracy z rządem Indonezji. Wszystko to po to, aby wzmocnić indonezyjską politykę specjalnej autonomii w Papui oraz program przyśpieszonego rozwoju społecznego, gospodarczego i zasobów ludzkich w regionie Papui Zachodniej.
5. Sekretariat MSG otrzymał instrukcję przygotowania rocznego projektu konstruktywnego i przyjaznego dialogu z rządem Indonezji w sprawie Papui.
6. Przywódcy MSG nakazali Sekretariatowi MSG wzmocnienie i potwierdzenie ram członkostwa w MSG, jako drogi dostępnej tylko dla niezależnych i suwerennych państw, z wyjątkiem specjalnego statusu FLNKS z Nowej Kaledonii.
7. Przywódcy MSG wspólnie zobligowali przewodniczącego MSG do przesłania pisma do Forum Wysp Pacyfiku, w celu podjęcia dalszego lobbingu w Organizacji Narodów Zjednoczonych na rzecz wizyty Wysokiego Komisarza Praw Człowieka ONZ w Indonezji.
Nawet obserwatorzy, poszukujący najbardziej progresywnych tendencji w strategii Melanesian Spearhead Group, czytając końcowe oświadczenie z 22. Szczytu Przywódców MSG, musieli przyznać, że kraje zrzeszone w tej organizacji odrzuciły wniosek przyznania ULMWP pełnego członkostwa w MSG. Szczególnie symptomatycznym i dalekosiężnym w skutkach może okazać się punkt, w którym liderzy MSG zastrzegli, że członkostwo w melanezyjskiej organizacji, za wyjątkiem nowokaledońskiego FLNKS, przysługuje jedynie niepodległym krajom. Gdyby zarysowana postawa miała się utrzymać, stwierdzenie te może stać się stalową bramą postawioną na drodze ludów okupowanych i kolonizowanych, przez proindonezyjskich polityków na łonie tej melanezyjskiej organizacji. Wątki zawarte w innych punktach oświadczenia liderów MSG zdają się upewniać wielkiego sąsiada ze wschodu, że „MSG szanuje suwerenność Indonezji nad Papuą” i będzie wspierało konstruktywną współpracę z rządem Indonezji, w ramach „programów rozwojowych” związanych ze Specjalną Autonomią dla Papui Zachodniej oraz pakietem UP4B.
DYPLOMATYCZNA REAKCJA BENNY’EGO WENDY NA DECYZJĘ MSG
W czwartek wieczorem 24 sierpnia 2023 roku, Benny Wenda, w towarzystwie między innymi Rexa Rumakieka i Paoli Makabory, wyczekiwał na opóźniające się oświadczenie przywódców Melanesian Spearhead Group (MSG). Gdy wreszcie kolejnego dnia komunikat MSG wybrzmiał w przestrzeni publicznej, przewodniczący ULMWP opublikował zrównoważone oświadczenie. „Naród i lud Papui Zachodniej, wraz z przywódcami ULMWP, pracowali optymalnie, począwszy od konsolidacji i mobilizacji wsparcia moralnego i materiałowego, w celu uzyskania awansu z poziomu obserwatora do pełnoprawnego członka MSG”.
ULMWP przede wszystkim przyjęło z zadowoleniem deklarację liderów MSG, w którym zapowiedzieli zwrócenie się do przewodniczącego Forum Wysp Pacyfiku z apelem o zabezpieczenie wizyty w Papui Zachodniej ze strony Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka. Z pozytywną reakcją spotkała się również zapowiedź liderów MSG, w której ogłosili zamiar zwrócenia się bezpośrednio do Indonezji, aby ta wyraziła zgodę na złożenie wizyty Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka w Papui Zachodniej. Szczerością tych intencji wydaje się deklaracja zapowiadająca, że na Szczycie Liderów MSG w 2024 roku ma zostać rozpatrzony „raport komisarza ONZ z wizyty w Papui Zachodniej”. Przekonanie, że za rok na forum MSG będzie rozpatrywany raport komisarza ONZ z regionu, do którego Indonezja usilnie nie chce go wpuścić, stanowi swoisty sprawdzian sprawczości organizacji.
Jednocześnie ULMWP zgłosiło szereg sceptycznych uwag, w sprawie zachowawczego stanowiska MSG. Przede wszystkim, jak zauważono, trudno spodziewać się, aby kolejne odezwy w sprawie wizyt ONZ, niepociągające za sobą żadnych konsekwencji, mogły się okazać skuteczne tym razem, zwłaszcza jeśli pamiętamy, że podobne odezwy z 2019 roku sformułowane przez PIF oraz OACPS/AKP (Organizację Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku) spotkały się z odrzuceniem ze strony Indonezji. Kolejna uwaga sceptyczna: przyszły dialog z Indonezją będzie możliwy i okaże się produktywnym jedynie wówczas, gdy kraje MSG przestaną się krygować i nadadzą reprezentacji Papui Zachodniej pełne członkostwo w MSG, przyznając jej równą rangę z innymi podmiotami na łonie organizacji. Zaskakującą wydaje się również zapowiedź „bliższej współpracy” z rządem Indonezji, w momencie gdy Papuasi, stoją wciąż za drzwiami, czekając na rozpoznanie ich wniosku. Czy to nie próba decydowania z potentatem z Azji o losie Nowej Gwinei, bez udziału rdzennej ludności Papui Zachodniej? ULMWP także jednoznacznie negatywnie oceniło nowe stwierdzenie sformułowane przez MSG sugerujące, że organizacja melanezyjska jest elitarną grupą zastrzeżoną jedynie dla niepodległych krajów, za wyjątkiem specjalnego statusu dla FLNKS.
Benny Wenda jednocześnie w wypowiedzi udzielonej stronie prasowej wyraził „nadzieję, że przewodniczący MSG dotrzyma zobowiązania polegającego na pilnym napisaniu pisma do Indonezji, ponieważ każdy dzień opóźnienia międzynarodowej interwencji powoduje więcej cierpień Zachodnich Papuasów, więcej rozlewu krwi Melanezyjczyków”.
PRZEGLĄD KOMENTARZY I REAKCJI NA DECYZJĘ PRZYWÓDCÓW MSG
Tess Newton Cain z Griffith Asia Institute, w wypowiedzi udzielonej australijskiej ABC, wyraziła przekonanie, że „aktywiści z Papui będą bardzo rozczarowani” odpowiedzią, jaka napłynęła do nich z Port Villa. W jej ocenie to, co znalazło się w 13-punktowym komunikacie ze Szczytu MSG „wydaje się wskazywać, że nie ma dla nich żadnej drogi dla członkostwa, a to będzie znaczący cios”. Tess Newton Cain uważa, że postawa liderów MSG nie różniłaby się, znacznie również wówczas gdyby „ULMWP spełniło kryteria członkostwa”.
Grant Wyeth przypomniał, że w oświadczeniu Melanesian Spearhead Group, sporządzonym po jej utworzeniu stwierdzono, że grupą kieruje „silne, podzielane, polityczne pragnienie całkowitej dekolonizacji oraz wolności krajów i terytoriów melanezyjskich, które znajdowały się pod rządami kolonialnymi na południowym Pacyfiku” (wizja z Goroka’1986). „To właśnie obecność FLNKS, jako ruchu, a nie suwerennego państwa wyróżnia MSG jako odrębny organ regionalny i wyznacza wyznawane przez niego wartości” – uważa Wyeth, opisując tą zależność jako „mocny sygnał dla innych melanezyjskich ruchów niepodległościowych, które mogą mieć uzasadnione roszczenia do bycia częścią tej organizacji”.
Bardzo emocjonalnie na postawę przywódców MSG zareagował David Robie, redaktor „Asia Pacific Report”. 26 sierpnia 2023 roku opublikował on artykuł pod wiele mówiącym tytułem „MSG odrzuca złotą szansę na przywrócenie pokoju i sprawiedliwości w Papui Zachodniej”. Dwa dni później oddał na ręce opinii publicznej zbliżoną w treści notę pt. „Niepowodzenie melanezyjskich przywódców w stanięciu po stronie ULMWP jest parodią”. Dlaczego tak się stało? Zdaniem Robiego zabrakło im odwagi. Dlatego „powszechne oczekiwanie na decyzję” przywódców MSG przyniosło „tragiczne skutki”. To, co się wydarzyło, „wielu postrzega jako straszną zdradę aspiracji Zachodnich Papuasów, a także jako podważenie wiarygodności i solidarności Melanezyjczyków” – konstatuje ten sam autor, zwracając uwagę, że obwieszczenie z Port Villa podtrzyma tylko „ciągłe zagrożenie dla bezpieczeństwa regionu i stanu praw człowieka”. Efekt zakończonego szczytu, to również „sukces indonezyjskiej książeczki czekowej i dyplomacji kulturalnej w regionie, które nasilają się w ostatnich miesiącach i latach, budując przekonanie, że Dżakarta posługuje się przekupstwem”, by móc oddziaływać na politykę regionalną. Indonezyjskie oddziaływanie na politykę w Melanezji poszerzyło się wraz z przyznaniem jej statusu „członka stowarzyszonego”. Joe Natuman, były premier Vanuatu, który zakwestionował politykę MSG już w 2016 roku, powiedział, że Zachodniu Papuasi zostali „sprzedani” i porównał niezdolność MSG do przyznania ULMWP członkostwa w melanezyjskiej organizacji do „sprzedania Jezusa Chrystusa za 30 sztuk srebra”.
Z oceną Davida Robiego, wpływu Indonezji na politykę Melanesian Spearhead Group zgadza się Grant Wyeth, który wskazuje, że suwerenne państwa zrzeszone w organizacji pomimo tak szczytnych haseł jak te z Goroka, mają własne strategiczne kalkulacje, stojące często w sprzeczności z wartościami, na jakich zbudowano MSG. „Rosnąca pozycja Indonezji w regionie Indo-Pacyfiku oraz chęć wykorzystania tej rosnącej potęgi do wywierania wpływu regionalnego skomplikowały kwestię Papui Zachodniej w MSG. Papua-Nowa Gwinea, dzieląca z Indonezją długą granicę lądową i przestrzeń morską, szczególnie musi pamiętać o swoich stosunkach z dużym i coraz bardziej wpływowym sąsiadem” – napisał Wyeth.
W nieco innym kierunku podążają interpretacje Marinusa Mesaka Yaunga, wykładowcy stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Cenderawasih w Jayapurze. W swym artykule odnotowuje on przede wszystkim zaskoczenie „nacjonalistycznych grup Papuasów” ostatnią decyzją MSG. Uzyskanie statusu pełnoprawnego członka MSG odczytuje on jako swoiste przekroczenie rubikonu, który stanowiłby „autostradę” w kierunku praktyki polityki referendalnej w Papui Zachodniej.
Marinus Mesak Yaung przypomina, że z „perspektywy stosunków międzynarodowych interakcja pomiędzy głównymi aktorami polityki międzynarodowej jest wyznaczana i regulowana przez wielkie mocarstwa i duże państwa. Nie regulują i nie określają jej małe kraje, czyli podmioty dysponujące małą mocą”. Zdaniem akademika z Jayapury w opisywanym przypadku ta prawidłowość przedstawia się w następujący sposób: „W regionie Melanezji aktorami wielkiej potęgi są Australia i Nowa Zelandia. Te dwa kraje to stare siły hegemoniczne, które kontrolują dynamikę społeczno-polityczną i bezpieczeństwo w regionie Melanezji. Forum MSG, które powstało w 1988 roku, jest właściwie przedłużeniem interesów narodowych Australii i Nowej Zelandii. Pomimo że państwa MSG są krajami niepodległymi, to należą do kategorii krajów określanych jako republiki bananowe. Kraje te nie są niezależne w ustalaniu celów oraz własnych interesów narodowych”.
Faktem jest, pisze dalej Yaung, że „finanse każdego z tych krajów w dużym stopniu uzależnione są od dotacji z Australii i Nowej Zelandii”. Pomimo wzrostu obecności Chin w regionie, w ostatnich latach kraje Melanezji wciąż są powiązane handlowo z dwoma krajami o korzeniach typowo anglosaskich. Dlatego Australia i Nowa Zelandia mogą łatwo ingerować w lokalną politykę zagraniczną, w tym także kwestię pełnego członkostwa ULMWP w MSG. Yaung pozostaje przekonany, że to nie Indonezja, ale właśnie te dwa państwa „stoją za niepowodzeniem” ostatniej aplikacji ULMWP do melanezyjskiej organizacji.
W dalszej części swojego artykułu akademik z Uniwersytetu Cenderawasih stawia autorską hipotezę sugerującą, że za ostatnimi niepowodzeniami może stać sprawa Philipa Merthensa, pilota Susi Air uprowadzonego przez Armię Narodowego Wyzwolenia Papui Zachodniej (TPN-PB).
„Johnny Blades, dziennikarz Radio New Zealand, wysłał wcześniej e-mail do generała Egianusa Kogoyi i jego grupy z regencji Nduga w Papui. List został wysłany za pośrednictwem Sebby’ego Sambona, rzecznika TPN-PB. Z przesłania listu jasno wynikało, że klucz do sukcesu dyplomacji ULMWP w MSG w 2023 roku leży w rękach Egianusa Kogoyi. Jeśli zakładnik, pilot P.M. Merthens do czasu szczytu MSG lub spotkania liderów MSG, nadal będzie w rękach Egianusa Kogoyi, to drzwi do dyplomacji ULMWP w regionach Melanezji i Pacyfiku, pozostaną zamknięte. To, co przekazał Blades, stanowiło poważne zagrożenie dyplomatyczne. Czy zagrożenie zostało udowodnione?” – napisał. M. Yaung uważa, że tak: zmaterializowało się ono w oświadczeniu przywódców MSG, którzy zastrzegli prawo dołączenia do MSG wyłącznie dla suwerennych państw, za wyjątkiem specjalnego statusu FLNKS.
Interpretacja Yaunga jest trudna do potwierdzenia. Nie od dziś wiadomo, że zarówno Zjednoczony Ruch Wyzwolenia Papui Zachodniej (ULMWP), jak i Armia Narodowego Wyzwolenia Papui Zachodniej (TPN-PB), stanowią odrębne organizacje, a różnice między nimi tylko poszerzyły się w 2017 roku. Nie posiadają one wzajemnego wpływu na swoją politykę, na określanie celów i strategii działania. ULMWP, a także Rada Kościołów Papui wystosowały swego czasu apele do TPN-PB, nawołujące do uwolnienia nowozelandzkiego pilota. Potwierdzenie sugestii, że działalność TPN-PB, odbiła się rykoszetem na dyplomatycznych wysiłkach ULMWP, stanowiłoby zatem świadectwo słabego rozeznania się ze strony służb australijskich i nowozelandzkich w kolorycie politycznym Papui Zachodniej, bądź o stosowaniu przez nie miary odpowiedzialności zbiorowej. Inna możliwa interpretacja łącząca ze sobą hipotezy Robiego i Wyetha z jednej, oraz Yaunga z drugiej strony, powie nam, że „Australia i Nowa Zelandia, zwalczające wpływy chińskie w regionie Pacyfiku, naturalną koleją rzeczy poparły interesy swojego, bądź co bądź, warunkowego sojusznika z Indonezji, stanowiącego przeciwwagę i możliwe wsparcie wobec zapędów Pekinu”.
Od samego początku swoiste kluczenie wokół statusu Zjednoczonego Ruchu Wyzwolenia Papui Zachodniej (ULMWP), jakie było zauważalne wraz ze zbliżaniem się końca 22. Szczytu Liderów MSG, wprawiało w zdumienie obserwatorów. „To był frustrujący dzień, gdyż pomimo wielokrotnych obietnic nie odbyła się konferencja prasowa i jak dotąd nie wydano żadnego oficjalnego komunikatu. Przywódcy nie odnieśli sukcesu, media mają wrażenia, że nas okłamano” – żalił się początkowo Ben Bohane, jeden z bardziej rozpoznawalnych fotoreporterów z Vanuatu.
Bardzo zawiedziony wynikami szczytu był Powes Parkop, gubernator Port Moresby, stołecznego okręgu Papui-Nowej Gwinei i zarazem jeden z największych orędowników sprawy Papui Zachodniej w kraju własnym i całej Melanezji. W wypowiedzi dla Asia Pacific Report powiedział: „Jestem całkowicie rozczarowany niepowodzeniem przywódców MSG w wykorzystaniu okazji do ponownego zdefiniowania przyszłości Papui Zachodniej i naszego regionu […]. Strach przed Indonezją i proaktywny lobbing ze strony Indonezji ponownie zdominowały Melanezję ze szkodą dla naszego ludu w Papui Zachodniej”. Zdaniem Powesa Parkopa przywódcy MSG „nie kierują się żadną solidną i kompleksową polityką” w sprawie Papui Zachodniej, sam zaś „Sekretariat MSG nie przeprowadził właściwej analizy historycznej i społeczno-politycznej, która mogłaby pomóc kierownictwu MSG”. Strategia uspokajania Indonezji nie sprawdziła się przez ostatnie 50-60 lat, dlatego powtarzanie tych samych błędów, jak zauważył gubernator z PNG „skazuje nasz lud w Papui Zachodniej na większe trudności oraz cierpienia pod brutalnymi rządami Indonezji”. Powes Parkop pomimo problemów, które generują sami Melanezyjczycy, złożył jednoznaczną deklarację: „Będę nadal opowiadał się przeciwko rządom Indonezji i status quo, chyba że zobaczymy naprawdę namacalne zmiany w prawach i wolności narodu Papui Zachodniej”.
Do decyzji przywódców MSG odniósł się również Ralph Regenvanu, znany jako entuzjasta wsparcia dla Papui Zachodniej. Pełniący aktualnie funkcję ministra adaptacji ds. zmian klimatu na Vanuatu polityk powiedział: „Jest mi bardzo smutno, ponieważ MSG rozczarowało Papuę Zachodnią. Kiedy dowiedziałem się o decyzji przywódców, byłem zaskoczony i bardzo smutny […] Nie robimy postępów, cofamy się. To nie powinno mieć miejsca, kiedy przewodniczymy MSG”. Regenvanu cytowany przez Daily Post Vanuatu mówił, że decyzja MSG stanowi „porażkę nie tylko rządu Vanuatu, ale także porażkę Stowarzyszenia Wolnej Papui Zachodniej na Vanuatu (VFPA) i ULMWP”. Wezwał on do reorganizacji ruchu na rzecz niepodległości Papui Zachodniej, do uczynienia go jeszcze bardziej włączającym.
Szereg krytycznych wypowiedzi wobec decyzji MSG wyraził regionalny ruch Youngsolwara Pacific, kolektyw artystów z Pacyfiku, wypominając przywódcom organizacji to, że nie omówili kwestii łamania praw człowieka i najwyraźniej zapomnieli o swej „wizji założycielskiej”. Youngsolwara Pacific zauważa, że odezwy kierowane ponownie do Indonezji z apelem o wpuszczenie niezależnych misji Forum Wysp Pacyfiku i Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka, nie są opatrzone żadnymi konsekwencjami, na wypadek gdyby partnerzy z Dżakarty nadal zbywali ten temat. Nie słyszymy na przykład o możliwości wydalenia Indonezji z Melanesian Spearhead Group, gdyby odmawiała jakiejkolwiek transparentności na tym tle.
Zupełnie inny nastrój panował, rzecz jasna, w samej Indonezji. Pahala Mansury, wiceminister przy indonezyjskim MSZ, który był w Port Villa, demonstrował „dumę z bycia częścią rodziny melanezyjskiej”. Jako członek stowarzyszony MSG delegacja z Dżakarty była przeciwna jakimkolwiek cesjom na rzecz ULMWP na łonie melanezyjskiej organizacji. Parafrazując komunikat końcowy szczytu, z satysfakcją obwieszczano w Indonezji, że „jest to sprzeczne z zasadami założycielskimi i statutem MSG”.
Autorstwo: Damian Żuchowski Źródła: WolneMedia.net, „Free West Papua Campaign Poland”
LATARNIK PAPUASKI – TOM III – (STYCZEŃ – LIPIEC 2023)
SPIS TREŚCI
TRZY GŁÓWNE TEMATY NUMERU
Wzrosły Szanse Na Nadanie ULMWP Statusu Pełnego Członkostwa w Melanesian Spearhead Group. Premier Fidżi zapowiedział wsparcie dla ULMWP na łonie MSG
Krwawy Wtorek w Wamenie
Nowozelandzki Pilot Zakładnikiem TPN-PB
DZIAŁ INFORMACJI DYPLOMATYCZNYCH Wydarzenia Wokół Szczytu MSG W Port Villa oraz inne oświadczenia polityczne
Spotkanie Organizacji Niepodległościowych w Hamburgu Inicjatywy na Rzecz Rozpoznania Problemów Nękających Papuę Zachodnią Będą Rozbrzmiewały Dosadniej w Parlamencie Brytyjskim Czy Indonezyjska Pomoc Humanitarna ma Również Funkcję Nacisku Dyplomatycznego? Aresztowania za Zbiórkę Funduszy dla Ofiar Cyklonów na Vanuatu Yulvin Mote Żąda Poszanowania Wolnościowych Aspiracji Ludu Papui Zachodniej Byli Premierzy Vanuatu Negatywnie o Obecności Indonezji w Melanesian Spearhead Group (MSG) Konferencja Kościołów Pacyfiku Podtrzymuje Swoje Zobowiązanie do Wspierania i Inspirowania Działań na Rzecz Solidarności z Zachodnimi Papuasami na Drodze do MSG Raki Ap, Rzecznik Free West Papua Campaign, Udał się z Ważną Misją do Melanezji Koteka Wenda Przejmuje Nowe Obowiązki we Free West Papua Campaign
INFORMACJE Z POLA WALKI Operacje Wojskowe i Dalsze Wydarzenia po Uprowadzeniu Philipa Merthensa
Sprawa Porwania Philipa Merthensa, Pilota Susi Air. Ciąg Dalszy TPN-PB Nduga Przyznało się do Zastrzelenia 9 Członków TNI/Polri Kwestia Linii Lotniczych Susi Air. Wypowiedzi Właściciela Susi Air i Rzecznika TPN-PB Dyplomata TPN-PB OPM Wzywa Australię do Mediacji w Sprawie Konfliktu w Papui Zachodniej oraz Wsparcia Sił Walczących z Indonezyjską Okupacją Indonezyjskie Siły Bezpieczeństwa Zaskoczone przez TPN-PB pod Koniec Maja 2023 Roku. TPN-PB Raportuje o Około 10 Ofiarach po Stronie Indonezyjskiej Krótka Sylwetka Egianusa Kogoyi w Kontekście Ostatnich Wydarzeń Indonezyjscy Żołnierze Zamordowali Dwunastolatka w Akcie Zemsty Indonezyjscy Żołnierze Znęcali się nad Młodymi Ludźmi we Wiosce Kyawagi Anton Gobay Zatrzymany na Filipinach Błędne Założenia i Interpretacje Związane z Aresztowaniem Antona Gobaia na Filipinach Niepokój w Yahukimo po Ostrzelaniu Samolotu przez TPN-PB
ŁAMANIE PRAWA CZŁOWIEKA, WOLNOŚĆ SŁOWA, WIĘŹNIOWIE POLITYCZNI Indonezyjska Armia Okaleczyła i Zabiła Kobietę w Pamebut. Osiem Innych Osób Rannych Benny Wenda Apeluje Do Świata. Indonezyjskie Służby Wciąż Zabijają Papuaskich Cywilów Lukas Enembe, Gubernator Prowincji Papua, Aresztowany i Wywieziony do Stolicy Indonezji Sprawa Victora Yeimo. Rozwój Sytuacji w Pierwszej Połowie 2023 roku Dyskusja o Bezprzedmiotowości tzw. Zarzutu „Makar” Wolnośc Słowa i Zgromadzeń w Papui Zachodniej LP3BH Kwestionuje Zaangażowanie Indonezyjskiego Państwa w Sprawę Krwawego Wasior Aresztowania za Dystrybucję Ulotek Dotyczących Wolności Słowa Amnesty International Indonesia Wystąpiło w Obronie Trzech Papuaskich Więźniów Skazanych na Kary Pozbawienia Wolności Po Rozprawie Sądowej na Sulawesi Zatrzymanie Yusaka Pakage Katolicki Biskup Potępia Brutalnośc Indonezyjskiej Armii w Merauke
PRAWA DO ZIEMI, TRADYCYJNE PRAWA, OCHRONA ŚRODOWISKA, PODZIAŁ PROWINCJI Podział Prowincji Generuje Konflikty Tworzenie Nowych Prowincji i Regencji Nasila Procesy Migracyjne i Ryzyka Konfliktowe Walka z Ekspansją Palmy Olejowej w Papui Zachodniej Greenpeace Indonesia Przestrzega przed Inwazyjnymi Planami w Papui Zachodniej, Związanymi ze Sektorem Palmy Oleistej DOB i Ekspansja: Lasy Ludu Moi Zagrożone Zagrożenia Związane z Planami Budowy Tamy Warsamson w Dolinie Klaso Papuasi nie Powinni Polegać Jedynie na Pomocy Rządowej. Rdzenna Ludność Musi Zajmować się Ogrodnictwem
PRZEGLĄD RÓŻNYCH INFORMACJI 1 Maj 1963 Roku – Upamiętnienie 60. Rocznicy Aneksji Papui Zachodniej 52 Rocznica Historycznej Deklaracji z Markas Victoria MRP Przeciwne Szafowaniu Papuaskimi Nazwiskami i Tytułami Holender Deportowany z Indonezji za Podniesienie Flagi Republiki Moluk Południowych
ODESZLI Gerardus Thommey Tom Beanal
DZIAŁ POŚWIĘCONY JAKÓBOWI SKRZYPSKIEMU, POLSKIEMU WIĘŹNIOWI POLITYCZNEMU W INDONEZJI, PRZEDEDNIU PIĄTEJ ROCZNICY JEGO KRYMINALIZACJI I UWIĘZIENIA Jakób Skrzypski od Końca 2022 roku Przebywa w Więzieniu Abepura Andrzej Poczobut i Jakób Skrzypski – Polscy Więźniowie Polityczni za Granicą Arsul Sani, Zastępca MPR-RI Uzyskał Tytuł Doktora Nauk Prawnych na Polskiej Uczelni Collegium Humanum Ogólny Wzór Listu w Sprawie Jakóba Skrzypskiego Przed 5. Rocznicą Kryminalizacji i Uwięzienia Polskiego Więźnia Politycznego w Indonezji
CZYM JEST LATARNIK PAPUASKI?
Latarnik Papuaski to niekomercyjna, bezpłatna publikacja, której celem jest dostarczenie rzetelnej informacji na temat wysiłku zachodniopapuaskiego społeczeństwa i organizacji niepodległościowych z Papui Zachodniej, a także propagowanie dokonań zachodniopapuaskich twórców: dziennikarzy, publicystów, filozofów, społeczników, a także ludzi kultury, tradycji, nauki i etyki.
Publikując artykuły i wiadomości dotyczące sytuacji w Papui Zachodniej i jej długiej drogi do odzyskania praw do niepodległości doświadczyliśmy wielu utrudnień, zarówno ze strony sektora prywatnego, jak i utrudnień prasowych w Polsce. Od wielu miesięcy największy globalny portal społecznościowy (FB) uniemożliwia zamieszczanie bezpośrednich linków do dwóch polskojęzycznych stron poświęconych Papui Zachodniej (Serwis Krew Papuasów i strona FWPC Poland na platformie WordPress).
Do tego między kwietniem a lipcem 2022 roku portal WolneMedia, który od kilkunastu lat zamieszczał premierowo wszystkie artykuły i wiadomości dotyczące Papui Zachodniej na głównej stronie, został poddany niekonstytucyjnej cenzurze prewencyjnej w Polsce, przez co średnio ok. 55% potencjalnych czytelników tej witryny nie mogło jej otworzyć bez zastosowania środków omijających „częściową blokadę dostępu do blokowanych stron” (VPN).
Wychodząc naprzeciwko utrudnieniom i przeszkodom pojawiającym się w szeroko rozumianym otoczeniu powołaliśmy do życia periodyczny biuletyn informacyjny, którego zadaniem jest gromadzenie i prezentowanie w jednym miejscu ważniejszych wydarzeń społecznych, politycznych i kulturowych w Papui Zachodniej. To tak naprawdę zbiór artykułów, publikacji i komentarzy naszego autorstwa lub opracowanych przez nas, pojawiających się na przestrzeni mijającego okresu. Te rozwiązanie ma tę zaletę, iż gromadzi i archiwizuje wszystko w jednym miejscu w wygodnym do odczytu pliku PDF, który może być odtwarzany na różnych nośnikach.
Zachodni Papuasi, których ziemie de facto od lat 1960. znajdują się pod kontrolą państwa indonezyjskiego, dążąc do przywrócenia, odebranego im prawa do niepodległości, zwracają się ku wszystkim lokalnym i ponadlokalnym panelom międzynarodowym. W wymiarze lokalnym szczególnie ważnymi na tym etapie pozostają dwa spośród nich. Pierwsze to Forum Wysp Pacyfiku (PIF), przy którym afiliowane są wszystkie państwa polinezyjskie, melanezyjskie i mikronezyjskie. Drugim jest Melanesian Spearhead Group (MSG) – międzyrządowa grupa państw Melanezji, do której kulturowo i etniczne przynależy Papua Zachodnia.
Począwszy od swojego powstania, Zjednoczony Ruch Wyzwolenia Papui Zachodniej (ULMWP), jako organizacja parasolowa, reprezentująca różne środowiska niepodległościowe, społeczne i kulturowe w Papui Zachodniej, dąży do uzyskania pełnego członkostwa w Melanesian Spearhead Group (MSG). Pełna akcesja do MSG, oprócz swojego wymiaru kulturowego i gospodarczego, ma istotny kontekst polityczny. Jakkolwiek nie będzie oznaczała jeszcze pełnego uznania prawa do niepodległości Papui Zachodniej ze strony Papui-Nowej Gwinei (PNG), Fidżi, Wysp Salomona, Vanuatu czy Frontu Narodowego i Socjalistycznego Wyzwolenia Kanaków z Nowej Kaledonii (FLNKS) – członków MSG – to pełna akcesja będzie stanowiła zaproszenie do zasiadania z nimi przy melanezyjskim stole, jak równy z równym. A to istotna zmiana w rozpoznaniu ludu zachodniopapuaskiego, w porównaniu z praktyką ostatnich dziesięcioleci.
W 2016 roku ULMWP uzyskało status obserwatora przy Melanesian Spearhead Group (MSG). Pomimo że wielokrotnie pozytywnie na wizję nadania statusu pełnego członkostwa dla UMWP spoglądało Vanuatu, Wyspy Salomona i FLNKS, to z pewną dozą sceptycyzmu na te rozwiązanie zapatrywały się gabinety rządowe w Papui-Nowej Gwinei i Fidżi. Pełne uznanie ULMWP było dla krajów melanezyjskich problematyczne, ponieważ negatywnie na jakiekolwiek formy nobilitacji niepodległościowych organizacji papuaskich zapatrywał się wielki sąsiad ze wschodu – Indonezja. Indonezyjska dyplomacja, aby zapobiec jednomyślności melanezyjskiej w tym zakresie, symulowała zarówno obrazę dyplomatyczną, jak i kusiła kraje regionu wizjami pakietów inwestycyjnych i pomocowych. Doszło do tego, że aby złagodzić reakcję Dżakarty na nadanie ULMWP statusu obserwatora, kraje MSG, z inicjatywy ówczesnego premiera Fidżi Franka Bainimaramy, jednocześnie przyjęły Indonezję na łono organizacji na wyższym poziomie – członka stowarzyszonego. Tłumaczono to wybiegiem, iż w granicach całej Indonezji, nie li tylko w samej Papui Zachodniej, leży kilka prowincji zamieszkanych przez Melanezyjczyków.
Przez kolejne sześć lat status Zjednoczonego Ruchu Wyzwolenia Papui Zachodniej (ULMWP) na łonie MSG nie ulegał zmianie. Zachodni Papuasi, posiadający poparcie społeczeństw obywatelskich wielu krajów Melanezji, nie zrażeni, poszukiwali jednak głębszego uznania, potwierdzającego, że są pełnoprawnymi członkami rodziny melanezyjskiej. Z tą samą misją rozpoczęli rok 2023.
13 lutego 2023 roku delegacja zachodniopapuaska przybyła do Suvy, stolicy Fidżi. W jej skład weszli: Benny Wenda, Tymczasowy Prezydent Papui Zachodniej z ramienia ULMWP; Morris Kaloran, tymczasowy minister spraw zagranicznych Papui Zachodniej oraz Rex Rumakiek, sekretarz ULMWP. Miejscowa gazeta „Fiji Times” i ukazująca się w Papui „Tabloid Jubi” informowały, że delegacja ULMWP spędzi na Fidżi tydzień, by spotkać się ostatecznie z rządem tego kraju i „lobbować na rzecz wsparcia Papui Zachodniej w sprawie pełnego członkostwa w Melanesian Spearhead Group (MSG)”. 18 lutego 2023 roku delegacja ULMWP spotkała się z miejscowymi przedstawicielami kościołów.
Do spodziewanych rozmów między przedstawicielami papuaskimi, a rządem Fidżi doszło 22 lutego 2023 roku w hotelu Sheraton na Wyspie Denarau (w konurbacji Nadi). „Dzisiaj przeprowadziłem owocną dyskusję z delegacją z Papui Zachodniej” – napisał w mediach społecznościowych Stiveni Rabuka, premier Fidżi. W spotkaniu wziął również udział Biman Prasad, wicepremier i minister finansów Fidżi, który stwierdził, że rozmowy przyniosły efekty.
Nawiązując rozmowy z przedstawicielami ULMWP, Stiveni Rabuka stał się pierwszym przywódcą Fidżi od 16 lat, który odbył indywidualne spotkanie z oficjalnymi delegatami zachodniopapuaskiego ruchu niepodległościowego. Co więcej, Stiveni Rabuka w swoich deklaracjach po rozmowach, poszedł zdecydowanie dalej niż jego poprzednicy „potwierdzając, że jego rząd będzie wspierał działaczy niepodległościowych, którzy chcą zostać pełnoprawnymi członkami MSG”. Zastrzegł jednak, że „będzie należało rozważyć kwestię suwerenności”, sygnalizując prawdopodobnie, że aprobata dla dołączenia do MSG, nie oznacza jeszcze sprzyjania wszystkim celom ULMWP. Przy wszystkich poczynionych przez niego zastrzeżeniach, należy podkreślić, że deklaracja premiera Fidżi stanowi zasadniczy przełom.
Prezydent Benny Wenda powiedział, że przyjęto go z otwartym sercem i wysłuchano relacji o okrucieństwach i łamaniu praw człowieka. „Melanezja się zmienia” – podkreślił. Niesamowite wrażenie na Tymczasowym Prezydencie Papui Zachodniej zrobił widok Rabuki trzymającego flagę Gwiazdy Porannej, zakazanej w Indonezji. „Mieszkańcy Papui Zachodniej świętują, ponieważ po 16 latach ktoś [z rządu Fidżi] stanął w obronie Papui Zachodniej i trzymał flagę Gwiazdy Porannej z prezydentem ULMWP” – powiedział Benny Wenda, podkreślając, że to wydarzenie „daje nam pewność, że problem jest teraz w rękach Melanezji”.
Stiveni Rabuka rozmawiając o perspektywach stojących przed ULMWP przypomniał, że FLNKS (partia Kanaków) stała się pełnoprawnym członkiem MSG, zanim Nowa Kaledonia, jako taka, dołączyła do MSG”, a teraz ULMWP będzie wspierane przez jego rząd „ponieważ [także] są Melanezyjczykami”.
Zjednoczony Ruch Wyzwolenia Papui Zachodniej (ULMWP) i Papuasi spoglądają teraz ze szczególnymi nadziejami w kierunku ciepłych, lipcowych dni. To wtedy ma dojść do spotkania liderów Melanesian Spearhead Group. Przy tej okazji premier Fidżi z pewnością podniesie kwestią statusu ULMWP w MSG. Simion RW Alua Surabut, sekretarz Rady Papui Zachodniej przy Rządzie Tymczasowym ULMWP, podkreśla, że „Papua Zachodnia ma takie same prawa jak inne kraje melanezyjskie do wspólnego zasiadania na forum MSG”, które jest niczym jak „honai wszystkich Melanezyjczyków”. Toteż w przekonaniu Simiona Alua Surabuta, „Papuasi powrócą do swoich melanezyjskich braci i sióstr poprzez MSG, już nie jako obserwator, ale jako pełnoprawny członek”.
Warto w kontekście spotkania rząd Fidżi – ULMWP, przypomnieć, że w tym samym czasie doszło do spotkania na linii premier Papui-Nowej Gwinei (PNG) – Premier Fidżi, podczas którego przywódcy obu krajów starali się przekonywać opinię publiczną, że ich państwa szanują suwerenność Indonezji. James Marape, premier PNG, podczas konferencji prasowej w Suvie powiedział, że „Papua Zachodnia jest kwestią, która wielokrotnie powracała na marginesie spotkań i zobowiązań Forum Wysp Pacyfiku (PIF). Sympatyzujemy z Melanezyjczykami, ale po drugiej stronie jest jednak więcej Melanezyjczyków niż tylko Papua Zachodnia”. Marape przy tym przekonywał, że otrzymał informację, iż „na suwerennym terytorium Indonezji może żyć ponad 10 milionów Melanezyjczyków”. Kreśląc te zależności, premier PNG zaznaczył, że Papua Zachodnia pozostaje dla niego „nieodłączną częścią Indonezji”, toteż wszelkie kwestie praw człowieka w Papui Zachodniej będą rozpatrywane w kontekście „suwerenności Indonezji”.
„Nie chcemy zaburzać równowagi. W Papui-Nowej Gwinei mamy obecnie problem z suwerennością. Nie mamy prawa rozmawiać o kwestiach suwerenności innych państw, ponieważ kontrolujemy własne kwestie suwerenności” – zaznaczył. Zgodził się z nim w dużym stopniu Stiveni Rabuka opisując sytuację, w jakiej znajduje się Fidżi: „Mamy społeczność mikronezyjską na Fidżi, mamy [też] społeczność melanezyjską na Fidżi. Ich kraje pochodzenia szanują suwerenność Fidżi […] Musimy uszanować tam [w Indonezji] kwestię suwerenności, ponieważ jeśli spróbujemy traktować ich jako odrębny naród [Zachodnich Papuasów], to może również wpłynąć na nas”.
Camellia Webb-Gannon, koordynatorka projektu poświęconego Papui Zachodniej na Uniwersytecie Wollongong w Australii, komentując te oświadczenia stwierdziła, że spotkanie Benny’ego Wendy z premierem Fidżi nadało Papui Zachodniej nowe znaczenie, chociaż jak przyznaje, należy dostrzec deklarację Rabuki i Marapre dotyczącą poszanowania suwerenności Indonezji. Zestawienie obu rozmów i deklaracji prowadzi do konkluzji, że chociaż kraje członkowskie MSG wciąż nie popierają niepodległości Papui Zachodniej, to jednocześnie przyznają, że doszło tam do naruszeń praw człowieka i są to sprawy, którymi chcieliby się zająć.
Spotkanie Stiveni Rabuki z Bennym Wendą zostało odnotowane przez dyplomację indonezyjską. 28 lutego 2023 roku, rzecznik indonezyjskiego MSZ, Teuku Faizasyah powiedział, że Indonezja wysłała notę dyplomatyczną na Fidżi. „Indonezja wyraziła głębokie rozczarowanie spotkaniem premiera Fidżi z kimś, kto jednostronnie stwierdził, że reprezentuje Papuasów w Indonezji” – poinformował. Rozczarowanie jest tym większe, zauważa Stephen Wright na łamach „Benar News”, jako że w ostatnich latach [rząd Indonezji] starał się neutralizować krytykę ze strony niektórych państw wyspiarskich na Oceanie Spokojnym, oferując im pomoc ekonomiczną i techniczną. „Pomoc Dżakarty jest niewielka w porównaniu z wieloletnimi darczyńcami, takimi jak Australia, ale wciąż znacząca dla gospodarczo zapóźnionych krajów wyspiarskich. Indonezja niedawno na Fidżi sfinansowała odbudowę dwóch internatów za 1,9 mln dolarów USD, zniszczonych przez cyklon tropikalny” – zauważa S. Wright.
Głos ten wspierają interpretację obserwatorów indonezyjskich. „Ten kontakt między Rabuką a Wendą, może zaszkodzić stosunkom dwustronnym Fidżi-Indonezja, które opierają się na zasadzie wzajemnego poszanowania suwerenności i integralności terytorialnej” – powiedział cytowany na łamach magazynu Tempo, Teuku Rezasyah, wykładowca Uniwerstetu Padjadjaran (4/3/2023). Reza uważa, że choć to spotkanie „krótko trwało” wzmocni rozgłos Benny’ego Wendy, to jednocześnie „może zdenerwować ludzi z Indonezji, a zwłaszcza wschodniej Indonezji”.
Benny Wenda oświadczenie indonezyjskich władz na temat jego rozmów na Fidżi uznał za „akt groteskowej hipokryzji”. „Rząd Indonezji ze złością protestuje przeciwko decyzji Fidżi o poparciu pełnego członkostwa ULMWP w Melanesian Spearhad Group. Ten sam rząd wielokrotnie deklarował własne poparcie dla walki palestyńskiej […] Jak może wspierać samostanowienie w jednym przypadku, a w drugim nie? Jaka jest różnica między Papuą Zachodnią a Palestyną?” – zastanawia się przewodniczący ULMWP. „Indonezja ma rację, wspierając walkę palestyńską – pisze dalej Wenda – ale podczas gdy Joko Widodo powiedział, że chce, aby Palestyna została pełnoprawnym członkiem ONZ, sprzeciwia się temu, by Papua Zachodnia została pełnoprawnym członkiem MSG. Nasza kultura, zwyczaje, pochodzenie etniczne i tradycję są melanezyjskie. Przez sześćdziesiąt lat nasze głosy były uciszane, a społeczność międzynarodowa zamiatała naszą sprawę pod dywan. Teraz, gdy melanezyjscy przywódcy stają w obronie swoich braci i sióstr z Papui Zachodniej, sieć kłamstw, którą Indonezja opowiada światu o Papui Zachodniej, rozpada się pod ciężarem ich własnej hipokryzji”.
23 lutego 2023 roku wydarzenie, w którego centrum znalazło się dziecko, stało się przyczyną eskalacji przemocy w regencji Wamena, położonej w historycznym regionie Papui Zachodniej, znajdującej się od lat 1960. pod kontrolą Indonezji.
Dziewczynka wywodząca się z rdzennej społeczności papuaskiej, została podobno porwana przez dwóch wędrownych sprzedawców artykułów spożywczych, którzy namawiali ją, by wsiadła do samochodu. Indagowana dziewczynka odmówiła, po czym uciekła i poinformowała o zajściu członków rodziny. Informacja o zagrożeniu w jakim znalazło się papuaskie dziecko wywołało wrzawę wśród lokalnej społeczności. Członkowie jej rodziny zaalarmowani o zajściu, wsiedli na motocykle i pojechali za domniemanymi sprawcami do Sinakmy. Kiedy dotarli na miejsce, doszło do konfrontacji, wokół której zgromadził się duży tłum. Oskarżonymi o porwanie byli indonezyjscy migranci, natomiast w tłumie żądającym sprawiedliwości znaleźli się głównie Rdzenni Papuasi.
Do Sinakmy, miejsca zajścia, wezwani zostali policjanci, którzy pojawili się w liczbie kilkunastu, uzbrojeni w karabiny szturmowe. Publicznie poproszono dziewczynę, gdy ta stała wyraźnie zdezorientowana i przestraszona, otoczona przez skierowane w jej stronę spojrzenia, aby zrelacjonowała przebieg wydarzeń związanych z „uprowadzeniem”. Policjanci próbowali rozładować napięcie, przekonując zgromadzonych, że nie ma ryzyka porwania. Jeden z oskarżonych starał się dać do zrozumienia, że nie stało się nic poważnego. Ze strony tłumu dochodziły równocześnie okrzyki: „Nie Kłam”! Emocje zaczęły wymykać się spod kontroli. W pewnym momencie tłum ruszył w stronę domniemanych porywaczy, migrantów indonezyjskich stojących przed zabudowaniami oraz indonezyjskich policjantów. Doszło do eskalacji konfliktu. W ruch poszły kamienie, podpalono również domy i sklepy należące do rzekomych porywaczy i Indonezyjczyków.
Indonezyjscy funkcjonariusze pojawili się na miejscu by rozproszyć tłum. Jak powiedział rzecznik prasowy indonezyjskiej policji w Timice, Benny Adi Prabowo, wśród nich znajdowali się członkowie mobilnych brygad policji BRIMOB i regularni żołnierze indonezyjskiej armii (TNI). Jego zdaniem „tłum zaczął stawać się coraz bardziej anarchistyczny i obrzucił funkcjonariuszy kamieniami”, dopuszczał się także uszkodzeń mienia. Świadkowie twierdzą, że indonezyjskie siły bezpieczeństwa rozpyliły gaz łzawiący w stronę uczestników zamieszek, na materiale filmowym z kolei uwieczniono dym z płonących budynków, zaciemniających niebo. Policjanci nie będąc zdolni do opanowania zamieszania, sięgnęli po radykalne środki. Trwająca walka wręcz, była przerywana przez noszący się po okolicy dźwięk wystrzałów. Policjanci użyli broni palnej. W rezultacie tego ludzkie ciała zaczęły słaniać się na ziemie.
Według różnych rachub do teraz obecnych w przestrzeni medialnej, w wydarzeniach zginęło od 11 do 12 osób. W trakcie zamieszania nożem zadźganych zostało dwóch indonezyjskich migrantów podejrzanych o porwanie dziewczynki. Jednocześnie zginęło przynajmniej dziewięciu Rdzennych Papuasów, na których ciałach odkryto ślady kul indonezyjskich sił bezpieczeństwa. Kilkadziesiąt innych osób zostało rannych. Theo Hesegem, obrońca praw człowieka, który był na miejscu powiedział, że sytuacja była podminowana, ludzie „przepełnieni strachem, byli w traumatycznym stanie”. Hesegem podejrzewa, że strzały nie były przypadkowe. Za użycie ostrej amunicji odpowiadały mobilne brygady policji (Brimob), znane ze szczególnej brutalności. „Wiele osób zostało postrzelonych w szyję, głowę, klatkę piersiową, plecy oraz uda. To była celowa strzelanina, która zakończyła się śmiercią na miejscu” – ocenił Hesegem, który zresztą wkrótce został koordynatorem zespołu humanitarnego ds. incydentu w Sinakmie.
Z potępieniem zajść w Wamenie wystąpił Yan Christian Warinussy, prawnik z LP3BH Papua i rzecznik Papuaskiej Sieci Pokoju (JDP), który przedstawił własne podejrzenia, co do właściwego tła wydarzeń: „Jako rzecznik JDP, sądzę, że sprawa Wameny, jest próbą odwrócenia uwagi od sytuacji zakładnika, pilota Philipa Marka Merthensa z Nowej Zelandii w dystrykcie Paro […] Papuaska Sieć Pokoju podejrzewa, że pojawiły się nieodpowiedzialne osoby, które bawiły się kwestią uprowadzenia dziecka, celem wzbudzenia emocji wśród ludności cywilnej. Doprowadziło to do starć, a policja posunęła się do działań niezgodnych z jej procedurami, w rezultacie czego 9 osób zginęło, a 18 zostało rannych”.
Benny Wenda, Tymczasowy Prezydent Papui Zachodniej oznajmił, iż ze złamanym sercem dowiedział się o nowej masakrze w Papui Zachodniej” do której doszło w jego lokalnej ojczyźnie. „Słowa potępienia nie wystarczą – kontynuował – bez podjęcia konkretnych działań Indonezja będzie nadal działała z całkowitą bezkarnością w Papui Zachodniej. Wielokrotnie pokazali już, że pod ich rządami nie jesteśmy bezpieczni. Świat musi zainterweniować. Pilnie potrzebujemy wizyty Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka”.
Solidarnościowa sieć aktywistów z Nowej Zelandii (Aoteraroa), działających na rzecz niepodległej Papui Zachodniej wezwała Rząd Nowej Zelandii, aby wyraził zaniepokojenie procederem łamania praw człowieka w Papui Zachodniej. Catherine Delahunty, była nowozelandzka posłanka oraz rzeczniczka tej grupy podkreśla, że nieustanne zwiększanie liczby wojsk w Papui Zachodniej, jest ściśle skorelowane z niekończącym się dramatem rdzennej ludności, która pada ofiarą brutalnego łamania praw człowieka. Rząd Nowej Zelandii nie powinien zapominać o Philipie Merthensie, który od kilku tygodni jest zakładnikiem Armii Narodowego Wyzwolenia Papui Zachodniej (TPN-PB) w regencji Nduga.
Do procesu rozwiązania sporu w Wamenie postanowiło włączyć się Stowarzyszenie Regentow prowincji „Pegunungan Papua”, a także samorząd prowincji „Pegunungan Papua”. Regenci wezwali do wypłaty odszkodowań dla członków rodzin ofiar, a także ofiar zajść.
Spotkanie Regentów z lokalnymi społecznościami odbyło się 28 lutego 2023 na placu edukacyjnym w Wamenie. Celem spotkania było wypowiedzenie się oraz przedłożenie władzom roszczeń, wynikających ze straty członków rodzin. Pierwsi głos zabrali mieszkańcy z Regencji Lanny Jaya domagając się za głowę każdego martwego członka społeczności grzywny w wysokości 5 miliardów rupii indonezyjskich. Wysokość stawki za osoby ranne to 1 miliard rupii indonezyjskich. Mieszkańcy Yahukimo zażądali takiego samego odszkodowania. Poszkodowani z Jaywijaya domagali się 30 sztuk świń, natomiast reprezentacja społeczności z regencji Nduga pragnęła przedyskutować wysokość stawek jeszcze raz w tradycyjnym domu narad plemiennych.
2 marca 2023 roku doszło do spotkania w biurze regenta Jayawijaya, w którym wzięli udział regenci Jayawijaya, Nduga, Yahukimo, Lanny Jaya oraz członkowie Samorządu Prowincji Papua. Ostatecznie zgromadzono fundusze w wysokości 4,5 mld rupii indonezyjskich „aby zorganizować pomoc w żałobie dla każdej z rodzin ofiar”. Theo Hesegem stwierdził, że „pieniądze […] nie były rekompensatą ani odszkodowaniem, ale funduszem żałobnym mającym na celu rozładowanie sytuacji, tak by zapobiec eskalacji”. Podobną opinię wyraził Namantus Gwijangge, członek papuaskiego parlamentu regionalnego (DPR-P).
Zastrzeżenia, co do tego postępowania były jednak obecne w przestrzeni publicznej. Należy pamiętać, że po brutalnym zamordowaniu czterech Papuasów w Nduga, ludzie związani z wojskowymi sprawcami morderstwa i rabunku, ostatecznie skazanymi na kary wieloletniego więzienia, próbowali wcześniej podrzucić pieniądze dla rodzin ofiar, poszukując najpewniej „zrównoważenia ciężaru winy sprawców oraz łagodniejszego potraktowania”.
ZBIOROWE ZABÓJSTWO CYWILÓW W WAMENIE POWINNO ZOSTAĆ PODDANE ZWYKŁEJ JURYSDYKCJI PRAWNEJ
Gustaf R. Kawer, dyrektor Papuaskiego Stowarzyszenia Rzeczników Praw Człowieka (PAHAM), skrytykował proces mediacji w sprawie ostrzelania i zabójstwa cywilów przeprowadzony przez Stowarzyszenie Regentów Prowincji „Pegunungan Papua”, którzy wyrazili zgodę na wypłatę odszkodowań lub grzywien rodzinom ofiar. Kawer uważa, że wypłacanie odszkodowań i grzywien nie służy edukacji społeczeństwa i może stać się w przyszłości motywem przestępstw o charakterze korupcyjnym. Wzorzec rozliczeniowy, zastosowany przez regentów nowej górskiej prowincji, powołanej do życia w listopadzie 2022 roku, jest zdaniem papuaskiego prawnika, błędny z punktu widzenia procesu tradycyjnego, a także egzekwowania prawa i praw człowieka.
„Ofiarami w incydencie z 23 lutego 2023 roku byli mieszkańcy, a sprawcami policja, tymczasem problem był rozwiązywany przez Stowarzyszenie Regentów Prowincji Pegunungan Papua – zauważa Kawer, dodając, że środki jakie podjęto w tej sprawie, to z jednej strony „przykład, którego nie należy naśladować w rozwiązywaniu kwestii praw człowieka w Papui”, a z drugiej „metoda, która zaburza mądrość lokalnej społeczności”. Kwestie przemocy jakiej dopuszczają się indonezyjscy funkcjonariusze wojska i policji „nie znajduje się w centrum rozwiązywania problemów charakterystycznych dla instytucji tradycyjnych i rdzennych ludów”. Papuaski prawnik uważa, że „mechanizmem rozstrzygania przypadków naruszeń praw człowieka jest proces sądowy w sprawie domniemanych naruszeń praw człowieka, prowadzony przed Trybunałem Praw Człowieka, a także za pośrednictwem Komisji Prawdy i Pojednania (TRC)”. Postępowanie przed takimi gremiami obok przyznania się do winy i przeprosin ofiar, obejmuje możność przyznania im odszkodowań, przy zachowaniu proporcjonalnej kary dla sprawców przestępstwa państwowego.
W tym samym duchu wypowiedział się Zhelsius Henius Asso, działacz młodzieżowy, który oskarżył wojsko i policję o brak profesjonalizmu i chęć uniknięcia właściwych procedur. Wskazawszy na to, że „życia ludzkiego nie można zastąpić żadnymi dobrami, w tym pieniędzmi czy świniami, gdyż nawet zapłacenie bilionami rupii w gotówce, nie zakończy konfliktu, zwłaszcza w regionie Pegunungan Papua” – H. Asso uznał „Sprawiedliwość Naprawczą poprzez wypłatę odszkodowań w formie pieniężnej lub rzeczowej” za metodę nieczystą. Akceptacja takich form zadośćuczynienia będzie w przyszłości inspirowała pewne grupy poszukujące korzyści w takich sytuacjach. Papuaski działacz młodzieżowy stwierdza, że doszło tutaj do nadużycia władzy, a urzędnicy, którzy zaangażowali się w ten incydent „powinni być dżentelmenami, którzy przystaną na pociągnięcie ich do odpowiedzialności karnej”.
Benyamin Lagowan, koordynator Forum Młodzieżowego Przeciw Wojnie Etnicznej i na rzecz Pokoju w artykule „Sistem Bayar Kepala Oleh Negara di Wamena: Jalan Tol Pembersihan Etnis” posuwa się jeszcze dalej i poddaje w wątpliwość jakoby „proces polubowny polegający na płaceniu odszkodowań za zamordowane osoby” był kiedykolwiek elementem tradycyjnego systemu prawnego obowiązującego w Wamenie i w obszarze plemiennym Lapago. Jego zdaniem tradycyjny system wojenny w tym obszarze nigdy nie obejmował systemu mediacji, negocjacji i rozwiązywania problemów. Jeżeli „plemię A wygrywało, plemię B akceptowało swoją porażkę, czekając aż urośnie w siłę, np. poprzez nowe sojusze i pewnego dnia stanie się gotowym do zemsty i rewanżu”.
W narracji Lagowana „paradygmat tradycyjnej wojny” stopniowo zmniejszał napięcie, intensywność i częstotliwość. Jak pisze, było to „ściśle związane z początkami misji i rządów holenderskich, które dążyły do powstrzymania konfliktów międzyetnicznych w Wamenie, których częstotliwość była bardzo wysoka. To poprzez program pacyfikacyjny zachęcano do zaprzestania wszelkich praktyk kulturowych, które uważano za przynoszące cierpienie ludzkiemu życiu”. Tym sposobem, pisze dalej ten sam autor celem „rozwiązywania sporów lub konfliktów, zaczęto korzystać z systemu mediacyjnego, aby nie poświęcać już wielu istnień ludzkich. Misja i rząd stały się pośrednikami pokojowymi. Ostatecznie wszystkie problemy można było rozwiązać poprzez pojednanie”. A zatem „koncepcja pojednania i pokoju między [zwaśnionymi] stronami pojawiła się wraz z objawieniem się figury facylitatora w postaci przybycia i osadzenia się w pejzażu społecznym, pełniących tę rolę osób z zewnątrz. Tym sposobem lud Wameny poznał termin pojednania (islah) między zwaśnionymi stronami. Aby zmniejszyć [moc zemsty] i uniknąć tworzenia podobnych problemów, uzgodniono, że zapłacą sobie nawzajem w postaci materiałów, towarów lub żywego inwentarza. W tym miejscu stworzono też znane warunki oraz [obustronne] porozumienie, w ramach którego udawało się rozpoznać, które strony są ofiarami, a które były sprawcami”.
„System pojednania” – pisze dalej Lagowan – „był zasilany przez nauczanie religijne (prawo miłości wypływające z Pisma Świętego) i edukację społeczną, dotyczącą rządowego prawa pozytywnego”. Ulegając modyfikującym wpływom tych wszystkich czynników „mieszkańcy Wameny mogli przyzwyczaić się do akceptacji systemu pojednania przez neutralną stronę trzecią, jako nowego mechanizmu rozwiązywania problemów, a zwłaszcza w przypadku dotychczasowych wojen między sojuszami”. Lagowan, podobnie jak przytaczane wcześniej osoby, robi tu istotne zastrzeżenie: „Należy podkreślić, że pojednanie w omówionej formie następowało jedynie między sojuszami funkcjonującymi na łonie społeczności rdzennych mieszkańców [dzisiejszej regencji] Wamena. Nie obejmowało podmiotów innych niż rdzenni mieszkańcy, ani nawet elementów państwowych”. Dotyczyło więc ściśle podmiotów objętych regionalną tradycją konfliktów. Dlatego – pyta dalej – „czy to normalne że państwo toczy kolejną wojnę plemienną z własnymi obywatelami? Czy właściwym jest, aby państwo zabijało własnych obywateli, a następnie płaciło za głowy” w ramach systemu mediacji?
Benyamin Lagowan piętnując taką praktykę odrzuca ją, ostrzegając, że jej akceptacja doprowadzi do patologii społecznych i powstania „czarnego rynku handlu głowami”. Podmioty operujące rezerwami kapitałowymi i materiałowymi – urzędnicy państwowi, władcy i grupy oligarchiczne – w dowolnym momencie będą mogły prowadzić „transakcje handlu ludzkimi głowami na czarnym rynku, po to aby celować w głowy przeciwników politycznych, wrogów urojonych, starych wrogów i innych” […] Koniec tego, pod względem ilościowym i jakościowym, będzie taki, iż doprowadzi do depopulacji rdzennych mieszkańców Papui i wyludnienia [ziemi]. Ten system będzie bardzo niebezpieczny dla papuaskich ugrupowań niepodległościowych, życie i bezpieczeństwo ich członków będzie zagrożone” – przestrzega autor.
Wydarzenia w Papui Zachodniej zazwyczaj są pomijane przez międzynarodowe media. Bardzo niewiele czasu kwestii przywrócenia sprawiedliwości i prawa do dekolonizacji, w tym aktualnej sytuacji w Papui Zachodniej, poświęcają również polskie media. Przekonaliśmy się o tym – jako Free West Papua Campaign Poland w 2022 roku – kiedy jeden z rozpoznawalnych dziennikarzy ogólnopolskich na wysłane mu zaproszenie na demonstrację pod Ambasadę Indonezji odpowiedział prośbą o „usunięcie go z tej listy mailingowej”. Zagraniczne media, w tym te polskie, często milczą gdy z rąk indonezyjskich w Papui Zachodniej giną dziesiątki cywilów, a tysiące innych staje się uchodźcami wewnętrznymi. Reguła ta ulega zmianie, gdy w Papui Zachodniej dochodzi do wydarzeń narażających na szwank obcokrajowców z zachodnioeuropejskiej strefy kulturowej. Los nowozelandzkiego pilota Philipa Merthensa z miasta Christchurch, który na początku lutego został uprowadzony przez członków III Oddziału Armii Narodowego Wyzwolenia Papui Zachodniej Ndugama Derakma (III Kodap TPN-PB Ndugama Derakma), potwierdzają tę nieproporcjonalną zasadę.
7 lutego 2023 roku grupa zbrojna TPN-PB, pod dowództwem Egianusa Kogoyi, spaliła samolot Susi Air ze znakiem wywoławczym PK-BVY, który wylądował w dystrykcie Paro w regencji Nduga. Samolotem Susi Air podróżował zespół wizytowy, który miał za zadanie dokonać przygotowań pod otwarcie nieczynnej od dłuższego czasu kliniki w Paro. Po wylądowaniu nagle około 15 pasażerów samolotu znalazło się na łasce papuaskich partyzantów. Członkowie TPN-PB jednakże, wbrew pierwszym medialnym publikacjom, w krótkim czasie pozwolili odejść całej piętnastce jako, że byli oni Papuasami. Inny los spotkał pilota samolotu. TPN-PB poinformowało, że dokonała aresztowania i zatrzymania Philipa Marka Merthensa, obywatela Nowej Zelandii. Jego sytuacją zainteresowali się nowozelandzcy dyplomaci, którzy 13 lutego przybyli do Timiki, stolicy regencji Mimika w indonezyjskiej prowincji Papua Środkowa. Według informacji udzielonej przez indonezyjskie Regionalne Dowództwo Wojskowe (Kodam XVII/Cenderawasih) przedstawicielami tymi byli Brendan Andrew Stanbury (zastępca szefa nowozelandzkiej misji dyplomatycznej), Patrick John Fitzgibbon i Alexander Mcsporran (obaj z ambasady Nowej Zelandii), oddelegowani do monitorowania postępów w poszukiwaniu Merthensa. Towarzyszyło im dwóch pracowników indonezyjskiego ministerstwa spraw zagranicznych: Dionisius Elvan Swasono oraz Nicolas Hendrik Theodorus.
Sebby Sambom, rzecznik Armii Narodowego Wyzwolenia Papui Zachodniej (TPN-PB) zapowiedział, że zakładnik zostanie uwolniony jedynie wtedy, gdy władze Republiki Indonezji uznają zachodniopapuaskie prawo do samostanowienia, wycofają z Papui zintegrowane siły indonezyjskiego wojska i policji (TNI/Polri), a także usiądą wraz z TPN-PB do stołu negocjacyjnego. Sambom odrzucił indonezyjskie żądania bezwarunkowego uwolnienia zakładnika oraz program rozwoju infrastrukturalnego, wdrażany przez indonezyjskie władze w głębi terytorium papuaskiego. Ostrzegł również przed terroryzowaniem lokalnej ludności papuaskiej, którego może dopuścić się strona indonezyjska pod pretekstem odbicia Merthensa.
14 lutego 2023 roku, opublikowano nagranie, na którym uwiecznieni zostali członkowie TPN-PB z oddziału Ndugama Derakma, a także Philip Merthens. Na nagraniu Egianus Kogoya zapowiedział, że pilot zostanie uwolniony, jeżeli państwo indonezyjskie przyzna, że Papua jest niepodległa, ponieważ jak stwierdził, Papua od dawna jest już niezależna. Na zarejestrowanym zapisie głos zabiera również sam Merthens, który powiedział, że „Indonezja musi uznać niepodległość Papui”. W tym samym czasie, jak informował Mathius Fakhiri, szef regionalnej, indonezyjskiej policji w Papui, członkowie indonezyjskiej administracji i policji kontaktowali się z miejscowymi przywódcami plemiennymi i religijnymi w celu sformowania zespołu negocjacyjnego, który mógłby nawiązać kontakt z oddziałem TPN-PB. Ostatecznie udało się sformować zespół negocjacyjny złożony z rdzennej ludności oraz „kilku wpływowych postaci z Nduga” – oznajmił Fakhiri.
Zatrzymanie nowozelandzkiego pilota przez oddział TPN-PB wywołało strach i panikę mieszkańców dystryktu Paro i jednostek samorządowych z nim graniczącym. Mieszkańcy regencji Nduga pamiętają traumatyczną operację wojskową, jaką indonezyjskie siły bezpieczeństwa rozpoczęły na przełomie lat 2018/2019, po śmierci pracowników firmy Istaka Karyah. Wtedy w rezultacie prowadzonych działań, tylko do początku 2020 roku życie straciło ponad 200 osób, a kilkadziesiąt tysięcy innych zostało zmuszonych do opuszczenia własnych domów. Teraz spodziewając się siłowej zemsty na mieszkańcach regionu, niektóre społeczności zaczęły opuszczać własne miejsce zamieszkania. Tilas Moom, przewodniczący Kościoła KINGMI w Papui poinformował, że odnotowano ruch mieszkańców w Paro i czterech sąsiadujących z nimi dystryktami, w tym Geselma, Yenggelo i Mapenduma. W regionie świeże są zarówno doświadczenia z lat 2019-2020, jak i pamięć o wydarzeniach z Mapendumy w 1996 roku, kiedy domy i ogrody były niszczone przez indonezyjskich żołnierzy, a świnie, ważny atrybut gospodarczy, były zabijane. Palono również kościoły i mordowano pastorów. Pamięć o tamtych wydarzeń sprawiła, że wraz ze spaleniem samolotu Susi Air, niektórzy z mieszkańców regionu, pragnąc uniknąć zemsty, zaczęli kierować się ku Kenyam i Wamenie. Mając to na uwadze, papuaski prawnik Yan Christian Warinussy, będący również rzecznikiem Papuaskiej Sieci Pokoju (JDP), wezwał „prezydenta Republiki Indonezji do natychmiastowego wdrożenia podejścia pokojowego, na drodze dialogu”. Oznaczać to musi również gotowość Dżakarty do rozmów z TPN-PB. Zdaniem JDP, Joko Widodo powinien „rozpocząć negocjacje z TPN-PB” nie tylko w tej sprawie, ale też „w celu zakończenia trwających aktów przemocy, które miały miejsce w konfliktach zbrojnych w Papui na przestrzeni ostatnich 50 lat”.
Deklaracje napływające z Dżakarty rozmijały się jednak z wolą wdrożenia rozwiązań dialogowych. Menkopolhukam Mahfud, minister Indonezji ds. koordynacji polityki, prawa, stwierdziwszy, że opiera się na Konstytucji i prawie międzynarodowym oraz fakcie, że „Papua jest prawną częścią Unitarnego Państwa Republiki Indonezji”, zadeklarował, że nie ma przestrzeni do negocjacji ze sprawcami porwania nowozelandzkiego pilota. „Nie ma żadnych negocjacji w tej sprawie. Wyeliminujemy każdego, kto chce wziąć choćby strzęp Zjednoczonej Republiki Indonezji” – zapowiedział 16 lutego 2023 roku w Dżakarcie.
Dowódca Regionalnego Dowództwa Wojskowego w regionie, generał dywizji Muhammad Saleh Mustafa, związany z indonezyjskimi siłami specjalnymi Kopassus, zainicjował operację w celu uwolnienia nowozelandzkiego pilota. Na czoło Specjalnego Dowództwa Operacyjnego (Dankolakops) powołał generała brygady, Juinta Omboha (JO) Sembiringa. Zadaniem postawionym przed JO Sembiringiem stało się „uwolnienie pilota Susi Air, przetrzymywanego w niewoli”. JO Sembiring oświadczył, że w akcję ratowania Merthensa zaangażowana jest Państwowa Agencja Wywiadu (BIN). „Cały potencjał i zasoby zintegrowanych sił indonezyjskiego wojska i policji (TNI/Polri), aktywne w Papui, zostaną wykorzystane. Dystrykt Paro jest teraz kontrolowany przez siły bezpieczeństwa, więc można korzystać z połączeń lotniczych” – to słowa wypowiedziane przez JO Sembiringa w Jayapurze (17/2/2023). Zdawał on sobie sprawę z popłochu jaki wywołują indonezyjskie ruchy w regionie: „Obecnie wszyscy mieszkańcy Paro uciekli do dystryktu Kenyam”. Jednocześnie szef Dankolakops zapowiedział gotowość do stosowania form odpowiedzialności zbiorowej: „Jeśli istnieją strony, które będą utrudniały, lub nie będą wspierały działań organów ścigania, będą one uważane za część grupy TPN-PB”.
Ones Suhuniap, rzecznik prasowy Komitetu Narodowego Papui Zachodniej (KNPB), wypowiedział się negatywnie na temat zaangażowania indonezyjskiego rządu w rozwiązanie konfliktu. Według niego, uwolnienie pilota z Nowej Zelandii, obliguje indonezyjskie władze do naciskania na negocjacje pokojowe. Alternatywnym rozwiązaniem pozostają wojna i operacje militarne, powiększające tylko rany i upust krwi cywilów w Papui, w tym zwłaszcza mieszkańców Nduga. ”Odmowa Menkopolhukama Mahfuda, aby nie negocjować, pokazuje, że państwo chce podtrzymać przemoc i konflikty na ziemi Papui” – podsumował.
Markus Haluk, Dyrektor Wykonawczy Zjednoczonego Ruchu Wyzwolenia Papui Zachodniej (ULMWP) przypomniał, że opór TPN-PB, w tym Egianusa Kogoyi, polega na realizacji prawa do samostanowienia w imię niepodległości i politycznej suwerenności narodu papuaskiego. Papuaski naród nie wierzy już w rozwiązanie kwestii łamania praw człowieka w Papui przez aktualny rząd. W trakcie wywiadu dla magazynu Tabloid Jubi (23/2/2023), M. Haluk powiedział, że „eskalacja przemocy, która miała miejsce na początku 2023 roku, stworzyła przestrzeń braku zaufania narodu papuaskiego dla zaangażowaniu indonezyjskiego rządu w rozwiązywanie konfliktu i aktów przemocy, zarejestrowanych podczas sześciu dekad okupacji Papui przez Indonezję”.
Markus Haluk zestawił ze sobą trzy daty: 21 styczeń 2023 roku, kiedy indonezyjscy funkcjonariusze policji zabili dwóch cywilów w regencji Dogiyai; 7 luty 2023 roku, kiedy doszło do porwania nowozelandzkiego pilota Susi Air i wreszcie 23 luty 2023 roku, kiedy indonezyjskie siły bezpieczeństwa otworzyły ogień do cywilów w regencji Wamena, zabijając przynajmniej 9 spośród nich. Każdy z tych przypadków, zdaniem Dyrektora Wykonawczego ULMWP, pokazuje, że „indonezyjski rząd nie ma planu rozwiązywania konfliktu w Papui w sposób pokojowy, godny i kompleksowy”. Rzecz ma się biegunowo odmiennie: „Indonezyjski rząd tworzy, dopuszcza i podtrzymuje ciągłe konflikty w Tanah Papua. Ten stan dowodzi, że Melanezyjczycy w Papui Zachodniej doświadczają procesu ludobójstwa, ekobójstwa i etnocydu”.
Wbrew próbom przypięcia łatki „terrorystów” i „kryminalnych grup zbrojnych” w indonezyjskich mediach, Markus Haluk uważa, że „TPN-PB jest częścią ruchu oporu, który konsekwentnie walczył w obronie ojczyzny Papui Zachodniej. Dotyczy to także grupy TPN-PB kierowanej przez generała brygady Egianusa Kogoyę”. Trwające konflikty zbrojne w regencjach Maybrat, Pegunungan Bintang, Yahukimo, Intan Jaya, Puncak, Puncak Jaya, Yapen i Nduga na przestrzeni ostatnich lat, jak wylicza Haluk, spowodowały śmierć setek osób i doprowadziły do wysiedlenia 67 tysięcy cywilów z ich miejsca zamieszkania. „Operacje wojskowe aparatu indonezyjskiego wojska i policji (TNI/Polri) wykorzystują szkoły, kościoły i ośrodki zdrowia do zakwaterowania żołnierzy. TPN-PB wielokrotnie ostrzegało TNI/Polri, aby zaprzestały wykorzystywania obiektów cywilnych do prowadzenia operacji wojskowych, lecz przestrogi te zostały zignorowane. Spalenie samolotu Susi Air i wzięcie Philipa Merthensa jako zakładnika było wynikiem kumulacji ignorowania ostrzeżeń TPN-PB przed wykorzystaniem obiektów cywilnych na rzecz operacji TNI/Polri”.
Powoławszy się na przedstawiony ciężar nadużyć, Markus Haluk odrzuca wszelkie próby angażowania indonezyjskich sił bezpieczeństwa, indonezyjskiej Narodowej Komisji Praw Człowieka (Komnas Ham) oraz innych indonezyjskich instytucji rządowych, jako forpoczty rozwiązania problemu łamania praw człowieka w Papui. Trudno bowiem od sprawcy oczekiwać rzetelnego audytu własnego postępowania. Wobec tego Haluk stwierdza, że problem łamania praw człowieka musi zostać rozwiązany za pomocą międzynarodowego mechanizmu. Dyrektor Wykonawczy ULMWP zwrócił się przy tej okazji również do rządu Nowej Zelandii, aby ten zaprzestał kontaktów z policją indonezyjską w ramach współpracy rządowej z Dżakartą. Haluk przypomina, że aparat TNI/Polri bierze udział w różnych przypadkach przemocy i łamania praw człowieka w Papui Zachodniej, a to nie licuje z prawnymi zobowiązaniami państwa nowozelandzkiego i etycznymi oczekiwaniami jego obywateli.
Daniel Randongkir, szef biura prawa i praw człowieka Zjednoczonego Ruchu Wyzwolenia Papui Zachodniej (ULMWP), przy wszystkich wnoszonych zastrzeżeniach, zaapelował aby nie tracić z oczu motywów pojmania Merthensa przez TPN-PB, której akcja, jakkolwiek skrajna, „jest próbą zwrócenia uwagi świata na kryzys humanitarny, który ma miejsce w Papui, a także apelem do społeczności międzynarodowej o uznanie politycznej niepodległości Papui Zachodniej, okupowanej przez Indonezję od 1 maja 1963 roku”. Środki zastosowane przez TPN-PB mogą wydać się radykalne, niedopuszczalne i nie licujące z podstawowymi zasadami, gdy przyłożymy je do prawa międzynarodowego, ale jak zauważa D. Randongkir, analizując strategię ostatnich lat, dostrzegamy, że „kiedy Indonezja prowadziła operacje wojskowe w Papui Zachodniej, nie zwracała uwagi na międzynarodowe prawo humanitarne”. Co bowiem indonezyjska armia miała i będzie miała do zaoferowania papuaskiej społeczności podczas operacji militarnej? „Zniszczą obiekty cywilne, takie jak kościoły, szkoły i ośrodki zdrowia. Spalą domy, zniszczą ogrody, zabiją zwierzęta należące do społeczności. Będą aresztowali, a nawet zabijali cywilów, których uznają za podejrzanych o przynależność do TPN-PB” – przestrzega Randongkir. Ta praktyka, powtarzana jak mantra przez indonezyjskie służby bezpieczeństwa, nie spotyka się z walnym potępieniem społeczności międzynarodowej, chociaż ma podłoże terrorystyczne.
Członkowie UMLWP zwracając się do społeczności międzynarodowej o zachowanie proporcji, jednocześnie odcinają się od metod związanych z porywaniem zakładników. Benny Wenda, Tymczasowy Prezydent Papui Zachodniej z ramienia ULMWP, wezwał do bezwarunkowego uwolnienia nowozelandzkiego pilota zaznaczając, że organizacja na której czele stoi jest oddana „strategii pokojowej dyplomacji”. Apel został odrzucony przez struktury TPN-PB.
Rada Kościoła Papui poprosiła Armię Narodowego Wyzwolenia Papui Zachodniej (TPN-PB) o uwolnienie Philipa Marka Merthensa, pilota Susi Air, przetrzymywanego przez oddział terytorialny pod dowództwem Egianusa Kogoyi. Pastor Benny Giay, reprezentujący Kościół KINGMI, powiedział, że wzięcie zakładnika stanowi wielki niepokój psychiczny dla rodziny, żony i dzieci pilota Susi Air. „Z humanitarnego punktu widzenia pilot Susi Air, musi zostać uwolniony, a jeżeli nastąpi uwolnienie, to TPN-PB zyska również sympatię społeczności globalnej, w tym zwłaszcza ludności Indonezji”. Zdanie te podzielają zarówno Benny Giay jak i Socratez Sofyan Yoman z kościoła baptystycznego. Obaj duchowni pragną zwrócić uwagę na inne korzyści, jakie może wynieść z tej sytuacji TPN-PB.
Pastor z Kościoła KINGMI podkreśla konieczność wyłonienia neutralnego mediatora lub negocjatora, któremu zaufa zarówno TPN-PB, społeczność cywilna i państwo indonezyjskie. Mediator jest pilnie potrzebny. Jeśli nie zostanie wyłoniony i zaaprobowany przez wszystkie strony trwającego pata – zauważa – to pewnym jest, że będzie wiele ofiar śmiertelnych, a tego przecież „nikt nie chce”. Zdaniem Benny’ego Giaya, zespół negocjacyjny przysłużył się już rozładowaniu napięcia w najnowszej historii konfliktu papuasko-indonezyjskiego. Stało się tak w 2010 roku w Iladze, kiedy gwarancje bezpieczeństwa dał bezpośrednio Made Pastika, ówczesny szef regionalnej policji indonezyjskiej w Papui.
III Odział Armii Narodowego Wyzwolenia Papui Zachodniej Ndugama Derakma (TPN-PB III Kodap Ndugama Derakma), ustami swojego dowódcy Egianusa Kogoyi, w nawiązaniu do głosów podnoszonych w przestrzeni publicznej, powtórzył, że nie zaakceptuje żadnej formy zespołu negocjacyjnego w sprawie uwolnienia Philipa Merthensa, utworzonego przez Indonezję. Egianus powiedział, że jeśli dojdzie do ataku indonezyjskich sił bezpieczeństwa, drogą powietrzną lub lądową, to automatycznie podejmą decyzje mające na celu zabicie pilota z Nowej Zelandii. „Atak z powietrza lub ziemi oznacza, że indonezyjskie wojsko zastrzeli tę osobę. Prosimy tylko, aby Indonezja uznała Papuę za niepodległą i przedstawiła stronę trzecią do podjęcia negocjacji, a my przekażemy tę osobę (pilota). Inaczej jej nie wydamy”! – zapowiedział Egianus Kogoya. Dowódca III oddziału TPN-PB postawił również twardą linię tolerancji. „Każdy kto w imieniu zespołu ze strony organizacji pozarządowych, regionalnych urzędników, sołtysów i innych stron zechce się ze mną spotkać, narazi się na ryzyko rozstrzelania […] Bo my nie żartujemy. Naprawdę walczymy o niepodległą Papuę” – zagroził.
Wsłuchując się w przekazy mediów, także tych polskich, powtarzających za międzynarodowymi agencjami prasowymi narrację indonezyjskich służb, mogliśmy usłyszeć, że „indonezyjskie siły bezpieczeństwa otoczyły partyzantów przetrzymujących pilota z Nowej Zelandii”. Stan faktyczny był odległy od tego przekazu. W drugim tygodniu marca 2023 roku indonezyjskie służby poszukiwały Philipa Merthensa na obszarze kilku różnych regencji. Faizal Ramadhani, szef operacji Carstensz Damai 2023, powiedział, że poszukują pilota z Nowej Zelandii nie tylko w regencji Nduga: „Rozszerzyliśmy poszukiwania na sąsiednie regencje, w tym Intan Jaya”. Zaangażowana grupa TPN-PB „stale zmienia swoje położenie, więc poszukiwania prowadzone przez siły bezpieczeństwa nie są optymalne”.
Szef indonezyjskiej policji, Listyo Sigit Prabowo; szef indonezyjskiej policji w Papui, Mathius D. Fakhiri; a także wspomniany Faizal: wszyscy oni swoje dobre intencje kryją za kryptonimem akcji pokojowej (damai). Na ich słowa padają jednak cienie indonezyjskiego rządu w Dżakarcie oraz indonezyjskich sił specjalnych, które w celu wypłoszenia partyzantów, w odpowiednim momencie mogą wdrożyć operację zamiatania, strategię zbiorowego ataku na obiekty cywilne, zmuszającego kolejne tysiące osób do opuszczenia swoich domów. Według niektórych przekazów, indonezyjskie dowództwo mierzyło się już z planem rozpoczęcia operacji siłowej, lecz strona nowozelandzka zatroskana o bezpieczeństwo własnego obywatela, wyraziła wolę wstrzymania się z użyciem ciężkich środków zagrażających jego życiu.
Free West Papua Campaign Poland 